Saturday 20 May 2006

وه‌زیریش هه‌وه‌ی دێته‌ سه‌ر

وه‌زیریش هه‌وه‌ی دێته‌ سه‌ر

ئه‌مجه‌د شاکه‌لی


ده‌سه‌ڵاتدارانی عیراق و ته‌واوی حیزبه‌ عیراقی و عه‌ره‌بی و ناکوردییه‌کان، هه‌میشه‌ له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌دا بوونه‌ و له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌دان، عیراق له‌ بازنه‌ی عه‌ره‌ب و نیشتمانی عه‌ره‌ب و خاکی عه‌ره‌ب نه‌چێته‌ ده‌رێ و به‌شێک بێت له‌ عه‌ره‌ب. که‌ هۆشیار زێباری، له‌ ساڵی 2003دا، کرا به وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عیراق، هه‌موو عه‌ره‌ب ده‌میان له‌ کورد کرده‌وه‌ و پێیانوابوو ئیدی کورد بووه‌ به‌ خاوه‌نی هه‌موو شتێک. ئه‌وان بۆ داپۆشینی نه‌خشه‌ی دژه‌ کورد‌ی خۆیان و پێوه‌نده‌ شاراوه‌ و ژێربه‌ژێرییه‌کانی خۆیان، له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ته‌ داگیرکاره‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا، هه‌میشه‌ دژ به‌وه‌ بوون، کوردێک وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عیراق بێت. هۆشیار زێباری و جه‌لال تاڵه‌بانی و هه‌موو ئه‌و کوردانه‌ی دیکه‌ی نێو حوکوومه‌تی عیراق له‌ به‌غدا، هیچ کاتێک له‌ هیچ عه‌ره‌بێک که‌متریان بۆ عه‌ره‌بایه‌تی عیراق و پاراستنی یه‌کیه‌تیی خاکی عیراق نه‌کردووه‌، ئه‌گه‌ر پتریان نه‌کردبێت. ئه‌وان هه‌موو ڕه‌وتار و گوتارێکیان ڕێک وه‌ک عیراقییه‌ک بووه‌ و به‌ موو له‌ عیراقییه‌تی لایان نه‌داوه‌، به‌ڵام ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ عیراقییانه‌ی ئه‌وان هه‌رگیز به‌ دڵی عه‌ره‌ب و عیراقییان نه‌بووه‌ و هه‌رگیز دڵخۆش نه‌بوونه‌ به‌ ڕه‌وتار و گوتاریان، ته‌نێ هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ به‌ ناو کورد بوونه‌. هه‌ر له‌و ده‌مییه‌وه‌ تا ئێستا ئه‌وان(عه‌ره‌ب و عیراقییان) په‌له‌قاژه‌ی ئه‌وه‌یان بووه‌ که‌له‌به‌رێک بدۆزنه‌وه‌ بۆ جێبه‌جێکردنی مه‌رامه‌کانی خۆیان و جێله‌قکردنی ئه‌و کورده‌ خاوه‌ن کورسی و پایانه‌ی به‌غدا و به‌ تایبه‌تیش وه‌زیری ده‌ره‌وه‌. من وام ده‌زانی هه‌ر له‌ ژن و مێردایه‌تیدا هه‌وه‌(هه‌وێ)بازی و ژن به‌ سه‌ر ژنهێنان هه‌یه‌، که‌چی ئه‌وه‌تا له‌م حوکوومه‌ته‌ نوێیه‌ی عیراقیشدا وه‌ک چۆن کابرایه‌ک ژنێک بهێنێته‌ سه‌ر ژنی یه‌که‌می و هه‌وه‌(هه‌وێ)یه‌کی بۆ په‌یدا بکات و بیهێنێته‌ ماڵێ، وه‌زاره‌تێکیان به‌ نێوی(وه‌زاره‌تی ده‌وڵه‌ت بۆ کاروباری ده‌ره‌وه‌) ساز کرد و وه‌زیرێکیشیان بۆ دانا، واته‌: وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ وه‌زاره‌تێکی هاته‌ سه‌ر و هۆشیار زێبارییش وه‌زیرێکی هاته‌ سه‌ر، چونکه‌ وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ ماوه‌ و هۆشیار زێباری وه‌زیریشیان هه‌ر هێشتووه‌ته‌وه‌. دامه‌زراندنی وه‌زاره‌تێکی ده‌وڵه‌تی کاروباری‌ ده‌ره‌وه‌، به‌‌ بیانووی ئه‌وه‌وه‌یه‌، که‌ ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ بۆ پێوه‌ند به‌ وڵاتانی عه‌ره‌ب و ده‌وروبه‌ر دانراوه‌، وه‌ک بڵێی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی، که‌ هه‌یه‌ و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ هۆشیار زێباری وه‌ها کارێکیان پێ ناکرێت. من ئه‌وده‌می(2003)، که‌ زێباری بوو به‌ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ و ئێستایش، که‌ کرایه‌وه‌ به‌ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌،  پێموابوو و پێموایه‌،  دانانی کوردێک بۆ وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه و دانانی کوردێک بۆ سه‌رۆککۆمار،‌ بۆ ده‌مکوتکردنی کورد و پتر گرێدانی باشووری کوردستان بووه‌ به‌ عیراق و عه‌ره‌به‌وه‌. دانانی وه‌زیرێکی کورد بۆ وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عیراق، له‌ ته‌ڵه[1]‌ و داوێک زێتر چی دیکه‌ نه‌بووه‌ و نییه‌ بۆ کورد. به‌ دانانی وه‌زیرێکی دیکه‌ بۆ کاروباری ده‌ره‌وه‌ و پێوه‌ند به‌ وڵاتانی عه‌ره‌به‌وه‌، ده‌بوو هۆشیار زێباری، ئه‌گه‌ر هێنده‌ی حه‌ز له‌ کورسی نییه‌ و هێنده‌ عیراقی نییه‌، جلک و جه‌واڵ و عاسه‌لا و ساکه‌کانی خۆی بپێچێته‌وه‌ و به‌غدای به‌جێهێشتبا. نه‌ک هه‌ر ئه‌و به‌ڵکه‌ به‌رپرسه‌ کورده‌کانی دیکه‌یش، که‌ به‌ هه‌ر هه‌موویانه‌وه‌ لاقی مریشکێکیان پێ ناکرێته‌وه‌، وه‌ها کارێکیان کردبا. جێهێشتنی به‌غدا و دوورکه‌وتنه‌وه‌ و خۆدابڕین له‌ عیراق هه‌رچه‌ندی زووتر بێت ئه‌وه‌نده‌ به‌ قازانجی کورد ده‌گه‌ڕێته‌وه‌.                                                                                                         
20-5-2006     



 و گوتاری(ته‌ڵه‌)، که‌ له‌ 16/9/2003دا هه‌ر له‌مه‌ڕ ئه‌م مه‌به‌سته‌وه‌ نووسراوه‌.‌www.dengekan.com[1] بنۆڕه‌ ماڵپه‌ڕی

Friday 12 May 2006

وه‌زیرستان و دیکتاتۆرستان

وه‌زیرستان و دیکتاتۆرستان

ئه‌مجه‌د شاکه‌لی


کۆماری چین، ‌دانیشتووانی نێزیکه‌ی یه‌ک ملیار و نیوه‌. هیندوستان، ‌یه‌ک ملیار مرۆڤی لێ ده‌ژی.‌ ئه‌مه‌ریکا، نزیکه‌ی سێسه‌د میلیۆن مرۆڤی تێدایه‌ و که‌ڵه‌گا و ده‌مڕاست و کوێخای هه‌موو جیهانیشه‌. ڕووسیا،  له‌ دووسه‌د میلیۆنیک پتره‌ و خودانی چه‌کی ناوه‌کییشه‌. وڵاتانی وه‌ک فرانسا و بریتانیا و ژاپۆن و ئه‌ڵمانیا، ‌هه‌موو زلهێز و ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌م جیهانه‌ن. باشووری کوردستان به‌ ته‌واوی ئه‌و ده‌ڤه‌رانه‌یشییه‌وه‌، که‌ هێشتا نه‌خراونه‌وه‌ سه‌ر کارگێڕییه‌که‌ی و گرێدراوی عیراقن، ژماره‌ی دانیشتووانی له‌ نێوان 5-6 میلیۆن مرۆڤدایه‌ و ده‌سه‌ڵاتدارانیشی، له‌ هه‌رێم و به‌شێکی عیراق زیاتر، چ حیسابێکی بۆ ناکه‌ن و نێوێکی دیکه‌یشی لێ نانێن و چی دیکه‌یشی پێ ڕه‌وا نابینن. هیج حوکوومه‌تی یه‌کێک له‌و وڵاتانه(چین، هیندوستان، ئه‌مه‌ریکا، ڕووسیا، فرانسا، بریتانیا، ژاپۆن و ئه‌ڵمانیا)،‌ ژماره‌ی وه‌زیره‌کانیان له‌ بیستوپێنج وه‌زیرێک تێناپه‌ڕن، که‌چی حوکوومه‌ته‌که‌ی باشووری کوردستان 42 وه‌زیری تێدایه‌. له‌ هیچ کونجێکی ئه‌م جیهانه‌دا، حوکوومه‌تی 42 وه‌زیری نییه‌ و ڕه‌نگه‌ ئه‌مه‌ی کوردستان یه‌که‌م دانه‌ بێت. زۆریی وه‌زیر له‌ حوکوومه‌تی کوردستاندا، نیشانه‌ی پێشکه‌وتن و کارڕاپه‌ڕاندن نییه‌، به‌ڵکه‌ ته‌نێ بۆ پڕکردنه‌وه‌ی کورسی و ڕاگرتنی دڵی ئه‌م حیزب و ئه‌و گرۆ و ئه‌و خێڵ و ئه‌و ده‌سته‌یه‌. هه‌ردوو زلحیزبی پارتیی و یه‌کیه‌تی 22 وه‌زاره‌تیان بۆ خۆیان قۆرخ کردووه‌، که‌ ته‌واوی ئه‌و وه‌زاره‌تانه‌ ده‌گرنه‌وه‌، بڕێک له‌ وه‌زاره‌ت ده‌چن و ده‌سه‌ڵاتێکیان هه‌یه‌ و کارێکیان پێ ده‌کرێت. ده‌مێنێته‌وه‌ 20 وه‌زاره‌تی خواروخێچ و بێ به‌ها و ته‌نێ ناو، ئه‌وانیش به‌ سه‌ر ئه‌م حیزب و ئه‌و گرۆ و ئه‌و نه‌ته‌وه‌ و ئه‌و ده‌سته‌دا به‌شێنراونه‌وه‌. 13 له‌و وه‌زاره‌تانه‌ وه‌زاره‌تی هه‌رێمن، که‌ ڕێکوڕه‌وان فۆتۆکۆپی وه‌زاره‌ته‌ ده‌وله‌(وزارةالدولة)کانی عیراقی سه‌رده‌می سه‌ددام حوسه‌ینن. له‌ سه‌رده‌می ڕێژیمی به‌عس و سه‌ددام حوسه‌یندا، ده‌یان وه‌زیر ده‌وله‌ هه‌بوون، ته‌نێ بۆ قایلکردنی فڵانه‌ سه‌رۆکجاش و ئه‌م سه‌رۆکخێڵ و ئه‌و نۆکه‌ر و ئه‌و سه‌رۆک حیزبی کارتوونی و بۆ ڕاگرتنی دڵی ئه‌وان بوون. ئه‌مانه‌ی هه‌رێمیش ڕێک به‌رانبه‌ر ئه‌وانه‌ن و هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ دانراون تا فڵا‌نه‌ سه‌رۆک حیزب، یا ده‌سته، یا گرۆ‌ دڵی له‌ خۆی دانه‌مێنێت و نه‌ڵی بۆ فڵان بووه‌ به‌ وه‌زیر و من نه‌بووم! ‌ دانانی ئه‌و سه‌رۆکحیزب و نوێنه‌ری ده‌سته‌ و نه‌ته‌وه‌یه‌، به‌ وه‌زیری هه‌رێم، ده‌کاته‌ ده‌مکوتکردنیان و بێده‌نگکردنیان. ‌وه‌زاره‌تی هه‌رێم و وه‌زیری هه‌رێم له‌ ڕووی ده‌سه‌ڵاته‌وه‌، یه‌کسانن‌ به‌ هیچ، به‌ڵام له‌ ڕووی پاره‌ و مووچه‌وه‌، ئه‌وانیش وه‌ک هاووه‌زاره‌ت و هاووه‌زیره‌کانی دیکه‌یان وان. هه‌ندێک وه‌زاره‌ت وه‌ک: دارایی، پێشمه‌رگه‌، ناوخۆ و...هه‌ریه‌که‌و دوو وه‌زیری بۆ دانراوه‌، به‌ بیانووی ئه‌وه‌ی، که‌ هێشتا ئه‌و وه‌زاره‌تانه‌ نه‌بوونه‌ته‌ یه‌ک. بۆچی نه‌ده‌کرا هه‌ر یه‌ک وه‌زیر دابنرێ بۆ وه‌زاره‌تێک له‌وانه و ئه‌وی دیکه‌یان وه‌ک سێبه‌ر و بێ ناو کاری کردبا! ده‌کرا ئه‌و 42 وه‌زاره‌ته‌ له‌ 15-20 وه‌زاره‌تێکدا کورت کرابانه‌وه‌ و 10-12 وه‌زاره‌تێکی بۆ پارتیی و یه‌کیه‌تیی بووایه‌ن و ئه‌وانی دیکه‌یشی به‌ سه‌ر ته‌واوی لایه‌نه‌کانی دیکه‌دا ببه‌شرانه‌وه‌. زۆریی وه‌زاره‌ت و زۆریی ژماره‌ی وه‌زیر، هیچ له‌ واقیعێکی ناجۆر و کارگێڕییه‌کی گه‌نده‌ڵ و بیرێکی چه‌وت ناگۆڕێت، به‌ڵکه‌ ژماره‌یه‌کی دیکه‌ی مفتخۆر و به‌شیخه‌ڵکخۆر و مشه‌خۆر، ده‌خاته‌ سه‌ر ئه‌و ژماره‌ی، که‌ تا ئێستا هه‌بوو.                                                                                                                
*****
هه‌ر له‌ دوای پێکهێنانی کابینه‌ی پێنجه‌مه‌وه''کاکه‌ نێچیرڤان بارزانی خۆشه‌ویستی هه‌موومانی...''، سروودێکه‌، ‌ چه‌ندین جار له‌ که‌ناڵه‌کانی کوردستان تیڤی و زاگرۆسه‌وه‌ لێ ده‌درێته‌وه‌ و ده‌بیسرێ و ده‌بینرێ و وێنه‌ی نێچیرڤان بارزانیشی له‌گه‌ڵدا به‌ هه‌موو جۆرێک پێشان ده‌درێت. ئه‌گه‌ر نێچیرڤان بارزانی و مه‌سعوود بارزانی و جه‌لال تاڵه‌بانی و عه‌بدوڵلا ئوێجالان  و...خه‌ڵکانی دیکه‌ی‌ وڵاتی کوردستان، ئاوڕێکیان له‌ سه‌ددام حوسه‌ین و شای شایان''شاهنشاه ئاریامهر'' و چاوچێسکۆ و هیتله‌ر و ستالین و مۆسۆلینی و پێنۆشێ و فرانکۆ و پۆڵپۆت و... ئه‌و هه‌موو سه‌رکرده‌ و دیکتاتۆرانه‌ی جیهان دابایه‌وه‌ و له‌ ڕووخان و تێکشکان و دۆڕان و وه‌ده‌رنانیان له‌ ده‌سه‌ڵات ڕامابان و بڕێک بڕوایان به‌ دیموکراتی و یه‌کسانی هه‌بووایه‌ و خاک و گه‌ل و وڵات و مرۆڤی کوردستانییان له‌ سه‌رووی هه‌موو شتێکه‌وه‌ دانابا و خۆیان پێ له‌ خه‌ڵکی کورد بچووکتر نه‌ک زلتر بووایه‌، هه‌رگیز ڕێگه‌یان به‌ گورانیبێژ و نووسه‌ر و هونه‌رمه‌ند و ته‌له‌ڤزیۆن و ڕۆژنامه‌ و میدیا و ''ڕۆشنبیر''ی خۆفرۆش و قه‌ڵه‌محیز و زوڕناژه‌ن و ماستاوچی و کوژراوی پاره‌ و چڵێس نه‌ده‌دا، ‌ په‌سنیان بده‌ن و گۆرانی به‌ باڵایاندا بڵێن و وه‌ک سوپه‌رمان و مرۆڤی نائاسایی پێشانیان بده‌ن و باسیان بکه‌ن. هه‌ر پێشتر و زۆر له‌ مێژه‌ ئه‌و پێدا هه‌ڵدان و گه‌وره‌کردنه‌وه‌یه‌ له‌ وڵاتی ئێمه‌دا باو بووه‌ و هه‌زاران خوێڕی و کاسه‌لێسیش پێوه‌ی له‌وه‌ڕاون و ده‌له‌وه‌ڕێن و گیرفانیان پێ پڕ کردووه‌ و ده‌که‌ن، من له‌ ناوهێنانی ئه‌و سه‌رکرده‌ به‌ڕێزانه‌ی کورد‌ خودانه‌خواسته‌ چ مه‌به‌ستێکی خراپم نییه‌ و نایانخه‌مه‌ ڕیزی ئه‌و دیکتاتۆرانه‌ی وه‌ک سه‌ددام حوسه‌ین و شای شایان و چاوچێسکۆ و هیتله‌ر و ستالین و مۆسۆلینی و پێنۆشێ و فرانکۆ و پۆڵپۆت و...، به‌ڵام هه‌ر به‌رپرسێک یا سه‌رکرده‌یه‌ک یا مرۆڤێکی خودان ده‌سه‌ڵات، ئه‌گه‌ر خۆی به‌ مرۆڤ بزانێت و له‌وه‌ تێبگات، که‌ هیچ ده‌سه‌ڵاتێک تا سه‌ر بۆ که‌س نییه و مرۆڤ هه‌موو یه‌کسانن و چ جیاوازییه‌ک له‌ نێوان که‌سێک و که‌سێکی دیکه‌دا نییه‌ و زانیاری و هۆشیاری و جوامێری به‌وه‌ نییه‌، که‌ مرۆڤ ده‌سه‌ڵاتدار و ده‌وڵه‌مه‌ند بێت، ئه‌وا هه‌رگیز به‌و په‌سن و پێداهه‌ڵدان و پێداهه‌ڵگوتنه‌، دڵخۆش نابێت، به‌ڵکه‌ به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ دژی ده‌بێت و ڕێگه‌ی لێ ده‌گرێت و ده‌می ئه‌و مشه‌خۆرانه‌ش‌ داده‌خات. گه‌وره‌ و ڕێبه‌ر و سه‌رکرده‌ و ده‌سه‌ڵاتدار و به‌رپرس، گه‌ره‌که‌ خزمه‌تکاری خه‌ڵک بێت''سیدالقوم خادمهم''. په‌سن و پێداهه‌ڵدان و پێداهه‌ڵگوتنی ده‌سه‌ڵاتدار، ده‌کاته‌ که‌سپه‌رستیی و چێکردنی دیکتاتۆر.                                                                                                  
12-5-2006                                                                                                               ‌‌‌

 ‌