Saturday 13 July 2013

له‌فه + ‌ی + فیکه = ئه‌تککردنی زمانی کوردی‌

له‌فه + ‌ی + فیکه = ئه‌تککردنی زمانی کوردی‌

ئه‌مجه‌د شاکه‌لی

له‌ سه‌روبه‌ندی ڕووداوه‌کانی 30 حوزه‌یرانی 2013ی نێو په‌رله‌مانی کوردستاندا
 ده‌سته‌واژه‌یه‌کی نوێ هاته‌ نێو‌ زمانی کوردییه‌وه و به‌کاربرا‌، ئه‌ویش ده‌سته‌واژه‌ی"له‌فه‌ی فیکه‌"یه‌. ئه‌ندام په‌رله‌مانێک، که‌ هاتبوو بۆ جڤینی په‌رله‌مان، ئه‌و "له‌فه‌ی ‌فیکه"یه‌ی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێنابووه‌ ژوورێ. من لێره‌دا وردتر له‌ ڕووی زمانه‌وه‌، له‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌ و ڕاستی و دروستی و هه‌ڵه‌ و ناڕاستیی ده‌کۆڵمه‌وه‌:                     
                   
له‌فه‌، وشه‌یه‌کی عه‌ره‌بییه و له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا به‌ له‌ففه‌(لفة)، واته‌: به‌ دانانی شه‌دده‌یه‌ک له‌ سه‌ر حه‌رفی"ف"، ده‌نووسرێ و ده‌خوێنرێته‌وه‌ و ده‌گوترێ. حه‌رفی شه‌دده‌له‌سه‌ری عه‌ره‌بی، له‌ زۆرێک له‌ زمانانی جیهاندا و له‌نێویشیاندا، زمانی کوردی، ده‌بێته‌ دوو حه‌رف، واته‌: دووپاتبوونه‌وه‌ی ئه‌و حه‌رفه‌، که‌ له‌م ده‌سته‌واژه‌یه‌دا "له‌فه‌"یه‌، که‌ ده‌بێت، له‌ نووسین و خوێندنه‌وه‌ و گوتندا، ببێته‌ "له‌ففه‌" نه‌ک "له‌فه‌"، که‌واته‌ جارێ پێش هه‌ر شتێک وشه‌ی"له‌فه‌" هه‌ڵه‌یه‌ و وشه‌ی "له‌ففه‌" دروسته‌. وشه‌ی "له‌ففه‌"، له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا به‌ واتای: پێچانه‌وه‌ی شتێک یا شتێکی پێچراوه‌ به‌کار ده‌هێنرێت و ئێستا پتر بۆ خۆراکێکی پێچراوه‌، واته‌: خۆراکێکی وه‌ک، گۆشتی برژاو یا سووره‌وه‌کراو یا کوڵاو یا سه‌وزه‌ یا فه‌لافیل یا په‌نیر و که‌ره‌ یا هه‌ر جۆرێکی دیکه‌ی خۆراک، که‌ گرمۆڵه‌ بکرێ و له‌ نێو نانێکدا یا له‌ نێو دوو له‌تی نانێکدا دابنرێ یا نانێکی تێوه‌ بپێچرێت و بۆ خواردن ئاماده‌ بێت. ئه‌م "له‌ففه‌" یه‌، که‌ کورد، کردوویه‌تی به‌ "له‌فه‌"، له‌ زمانانی ئه‌وروپاییدا، وشه‌ی "ساندویچ  Sandwich"ی بۆ به‌کار ده‌هێنرێ، که‌ له‌ بنه‌مادا له‌ زمانی ئینگلیزییه‌وه‌، که‌و‌تووه‌ته‌ نێو زمانه‌ ئه‌وروپاییه‌کانی دیکه‌شه‌وه‌ و تا ڕاده‌یه‌کی زۆریش، به‌ هۆی کاریگه‌ری ڕۆژاوا له‌ سه‌ر وڵاتانی ڕۆژهه‌ڵاتی له‌مه‌ڕ خۆمان و به‌ هۆی کۆڵۆنیالیزم و به‌ هۆی چاولێکه‌ری و سه‌رسامبوونی خه‌ڵکه‌کانیه‌وه‌ به‌ ڕۆژاوا و ڕۆژاوازه‌ده‌ییه‌وه‌، ئه‌و وشه‌ی "ساندویچ"ه‌، که‌وتووه‌ته‌ نێو زمانانی عه‌ره‌بی و کوردی و ئه‌وانی دیکه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاسته‌وه‌. وشه‌ی "ساندویچ"یش، که‌ که‌تووه‌ته‌ نێو ئه‌و زمانانه‌وه‌، گۆڕاوه‌ و زۆرجاران بووه‌ به‌"ساندویتش" و "ساندویج"، له‌کن عه‌ره‌ب، و له‌کن کوردیش بووه‌ به‌ "سه‌نده‌ویج". ده‌ڵێن عه‌ره‌ب و ئه‌کادیمیای زمانی عه‌ره‌بی، له‌ سه‌رده‌مێکدا، بۆ ئه‌وه‌ی ڕزگاریان بێت له‌ وشه‌ی "ساندویچ"ی بیانی و بۆ عه‌ره‌باندنی ئه‌و وشه‌یه‌، به‌ ڕسته‌یه‌ک وشه‌ی "ساندویچ"یان گۆڕیوه‌ یا لێکداوه‌ته‌وه‌ و کردوویانه‌ به‌ "له‌تکه‌ر و له‌تکراو و له‌توێشیاندا شتێکی تازه‌/ الشاطر والمشطور وبینهما طازج" یا "له‌تکه‌ر و له‌تکراو و ئه‌وه‌ی له‌ دووتوێیاندایه‌/ الشاطر والمشطور وما بینهما‌" یا "له‌تکه‌ر و له‌تکراو و له‌ دووتوێشیاندا گۆشتی وشککراو/ الشاطر والمشطور وبینهما لحم مقدد". گۆشتی وشککراو"لحم مقدد"، ئه‌و گۆشته‌یه‌، که‌ له‌به‌ر خۆر و تیشکی خۆر یا به‌ دووکه‌ڵی ئاگر ده‌برژێنرێ و وشک ده‌کرێ. ئه‌و ڕسته‌ دوورودرێژه له‌بری وشه‌ی"ساندویچ"‌، له‌به‌ر درێژی و سه‌ختی گوتنی و به‌کارهێنانی، که‌ مرۆڤ تووشی هه‌ناسه‌سواری ده‌کات، له‌ کاتی داواکردن و ناوهێنانی ساندویچێکی بچکۆله‌دا، به‌کار نه‌هات و نه‌بووه‌ ڕاستییه‌ک و له‌نێو زمانی عه‌ره‌بیدا جێی خۆی نه‌کرده‌وه و ئێستا عه‌ره‌ب وشه‌ی له‌ففه‌"لفة" و "ساندویچ، به‌ڵام به‌ شێوه‌ی ساندویتش و ساندویج و سه‌نده‌ویج"، به‌کاری ده‌به‌ن‌. کورد له‌بری ته‌واوی ئه‌و وشه‌ و ده‌سته‌واژه‌ عه‌ره‌بی و ئه‌وروپاییانه‌، ده‌سته‌واژه‌ و وشه‌ی ڕه‌سه‌نی خۆی له‌ زمانه‌که‌یدا هه‌یه‌، که‌ وشه‌ی"بابۆڵه‌"یه‌، که‌ ڕێک و دروست واتای "له‌ففه‌" عه‌ره‌بییه‌که‌ و "ساندویچ"ه‌ ئه‌وروپاییه‌که‌، ده‌گه‌یه‌نێت.

 هه‌رچی وشه‌ی "فیکه‌"شه‌، له‌ زمانی کوردیدا، ناوه‌ بۆ کارێک، که‌ مرۆڤ ده‌یکات و به‌ پێی ‌‌ لێکدانه‌‌وه‌ی هه‌ژاری موکریانی ده‌کاته‌‌‌: "فیته‌، فیکاندن، فیتوو، فیتوولێدان، فیکه‌فیک، فیته‌فیت، فیکه‌کێشان، فیکین، فیکه‌کردن، فیقه‌فیق، فیته‌فیت، فیقه، جیقه‌، فیتکه‌، فیتک، فیت، که‌ به‌ واتای: ده‌نگی تیژ له‌ ناو دوو لێو ده‌رخستن"[1] و به‌ پێی گیوی موکریانییش، فیکه‌:"جۆره‌ ده‌نگێکه‌ باریکه‌ به‌ لێو لێ ده‌درێ به‌ده‌م باوه‌ له‌ زار دێته‌ ده‌ره‌وه‌، شوان ئاژاڵی پێ لێ ده‌خوڕێ، سوار ئه‌سپی پێ ئاو ده‌دا و هێمنی ده‌کاته‌وه‌، دز هاواڵه‌کانی خۆی پێ ئاگادار ده‌کاته‌وه‌"[2]. فیکه‌، ته‌نێ شوان و سوار و دز، به‌کاری ناهێنن و نایکه‌ن و ئه‌نجامی ناده‌ن، به‌ڵکه‌ خه‌ڵکی دیکه‌ش فیکه‌ ده‌که‌ن و فیکه‌ده‌کێشن و ده‌فیکێنن و زۆرجاران مرۆڤی لێزان و به‌هره‌مه‌ند، به‌ فیکه، وه‌ک جۆره‌ مۆسیقایه‌ک،‌ ئاوازی خۆشی گۆرانی ده‌رده‌هێنن و ده‌کرێ ئه‌ویش وه‌ک هونه‌ر بژمێردرێ. که‌واته‌: فیکه‌کێشان، کرداره‌، لێ ئه‌وه‌ی که‌ له‌ دووتوێی نان(سه‌موون)ێکدا‌، هێنرابووه‌ نێو هۆڵی جڤینی په‌رله‌مانه‌وه‌، ده‌نگ و ئاواز و کردار نه‌بوو، چونکه‌ ئه‌وانه‌ ناخرێنه‌ توێی نانه‌وه‌ و به‌ ده‌ست ناگیرێن، به‌ڵکه‌ ئه‌وه‌ی برابووه‌ ژوورێ، ئامرازێک بوو، به‌ ده‌ست ده‌گیرا و ده‌خرایه‌ به‌رکه‌وه‌ و هه‌ڵده‌گیرا و ده‌بێنرا و ده‌خرایه‌ توێی نان و هه‌ر شتێکی دیکه‌شه‌وه‌. ئه‌و ئامرازه‌، له‌ پلاستیک(باغه‌) یا کانزا، دروستکراو بوو و بۆ فیکه‌کێشان و فیکه‌لێدان، به‌کار ده‌هێنرا، لێ بۆچی برابووه‌ ژوورێ، ئه‌وه‌یان کاری من نییه‌ و من مه‌به‌ستم ته‌نێ لایه‌نی زمانه‌وانیی واژه‌که‌یه‌! ئه‌و ئامرازه‌ی نێو نان(سه‌موون)ه‌که‌، فیکه‌ نه‌بوو، به‌ڵکه‌: فیقنه‌، فیقه‌نه‌، فیتفیته‌، فیتک، پیپیک، فیته‌ک، شاور[3]، بوو و‌ هه‌موو ئه‌و ناوانه‌ش‌، به‌و ئامێره‌‌ ده‌گوترێ، که‌ وه‌ک هه‌ر ئامێرێکی دیکه‌ی مۆسیقا، وه‌ک  ئامرازێک، بۆ ده‌رهێنانی ده‌نگ،که‌ پفی پێدا ده‌کرێ، وه‌ک بلوێر و زوڕنا و شمشاڵ و دووزه‌له‌ و...فیکه‌ی پێ ده‌کێشرێ یا لێده‌درێ،  به‌کار ده‌هێنرێن.                                                                          
                                                                         
که‌وابوو، ده‌سته‌واژه‌ی "له‌فه‌ی فیکه‌"، هه‌ر له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌ و کوردیی نییه و کورد به‌و جۆره‌ به‌کاری ناهێنێت‌. "له‌فه‌ی فیکه‌"یش، ده‌چێته‌ سه‌ر ئه‌و خه‌رمانه‌ وشه‌ و ده‌سته‌واژه‌ و ده‌ربڕینانه‌ی دیکه‌، که‌ له‌ کوردستان، ڕۆژانه‌ له‌ لایه‌ن خوێندووان و نووسه‌ران و ڕۆژنامه‌نووسان و سیاسه‌تکارانه‌وه‌، ئه‌تک ده‌کرێن و زمانی کوردییان پێ سه‌قه‌ت ده‌کرێ.                                                                                     
13 – 7 - 2013
  له‌ ژماره‌ 373ی 5 – 8 – 2013ی، حه‌فته‌نامه‌ی"ڕه‌خنه‌ی چاودێر" دا، بڵاو کراوه‌ته‌وه‌.   *





 هه‌ژار، هه‌نبانه‌بۆرینه‌، فرهنگ کردی – فارسی یک جلدی، سروش، تهران 1369(1991)، ل 527، 529.[1]
 موکریانی، گیو، کوردستان، چاپی یه‌که‌م، ئاراس، هه‌ولێر 1999، ل 677.[2]
 هه‌ژار، سه‌رچاوه‌ی پێشوو، ل 467.[3]

Monday 8 July 2013

دوو فیشه‌ک به‌ توێڵی دیموکراتییه‌وه‌




دوو فیشه‌ک به‌ توێڵی دیموکراتییه‌وه

ئه‌مجه‌د شاکه‌لی

هه‌ولێر 30ی حوزه‌یرانی 2013، په‌رله‌مانتارانی هه‌ردوو حیزبی ده‌سه‌ڵات و چه‌ند وردیله‌ حیزبێکی دیکه‌ی گرێدراوی ده‌سه‌ڵات، به‌ سیناریۆیه‌کی پێشوه‌خت ئاماده‌کراو و له‌ ماوه‌یه‌کی زۆر کورتدا، به‌ کۆده‌نگیی خۆیان، ده‌نگ له‌سه‌ر پرۆژه‌ی قانوونێک ده‌ده‌ن، که‌ بۆ خۆی پرۆژه‌یه‌کی ناقانوونی و ناڕه‌وا و پاشێلکردنی قانوونه‌‌، ئه‌ویش درێژکردنه‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تی سه‌رۆکی ئێستای هه‌رێمه‌، بۆ دوو ساڵی دیکه. سه‌رۆکی هه‌رێم، که‌ پێشتر له‌ لایه‌ن گه‌له‌وه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌، له‌ مانگی ئابدا، ماوه‌ی سه‌رۆکایه‌تییه‌که‌ی، که‌ چوار ساڵه‌ ته‌واو ده‌کات و پێشتریش چوار ساڵی دیکه‌، سه‌رۆکایه‌تیی کردووه‌، واته‌: به‌سه‌ریه‌که‌وه‌، ده‌بێته‌ هه‌شت ساڵ، که‌ سه‌رۆکی هه‌رێمه‌. ئه‌وه‌ی له‌ په‌رله‌مانی کوردستاندا، ڕوویدا، ده‌سه‌ڵات و خه‌ڵکانی سه‌ر به‌ ده‌سه‌ڵات و میدیاکانی پاشکۆیان، که‌وتنه‌ پێداهه‌ڵدان و په‌سندانی وه‌ک چاره‌سه‌ر و ده‌سکه‌وت و کارێکی زۆر گرنگ، له‌نێو خه‌ڵک و جه‌ماوه‌ردا، ناڕه‌زاییه‌کی زۆری لێکه‌وته‌وه‌. ده‌سه‌ڵات دژ به‌ پێوه‌رگه‌لێک ئه‌و کاره‌ی کرد، که‌ خۆی وا پێشان ده‌دات، بڕوای پێیانه‌. ئه‌وه‌ی له‌ په‌رله‌مان تێپه‌ڕێنرا، له‌ کوودێتایه‌ک زیاتر هێچی دیکه‌ نه‌بوو، به‌ڵام کوودێتایه‌ک له‌نێو په‌رله‌مان و به‌هۆی په‌رله‌مانتارانی ده‌سه‌ڵاته‌وه‌‌ و به‌ هه‌ڕه‌شه‌ و چاوسوورکردنه‌وه‌ی پۆلیسی ده‌سه‌ڵات.                                               
قاهیره‌ 3ی ته‌مموزی 2013، عه‌بدولفه‌تتاح ئه‌لسیسی(عبدالفتاح السیسي)، فه‌رمانده‌ی هێزی چه‌کدار و سپا و وه‌زیری جه‌نگی مسر، فه‌رمانی لابردنی موحه‌ممه‌د مورسی، سه‌رۆککۆماری هه‌ڵبژێردراوی مسر، له‌ سه‌رۆکایه‌تی ده‌رده‌کات و کۆتایی به‌ ده‌سه‌ڵاتی حیزبی عه‌داله‌ت و ئازادی(ئیخوانولموسلمین) ده‌هێنێت و دواتریش سه‌رانی ئیخوان ده‌ستبه‌سه‌ر ده‌کات و ده‌ستوور هه‌ڵده‌په‌سێرێ و په‌رله‌مان و حوکوومه‌ت هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه‌ و به‌ بێ هه‌ڵبژاردن سه‌رۆکێکی دیکه‌ بۆ مسر داده‌نێت. ئه‌وه‌ی ئه‌لسیسی و له‌شکری مسر کردیان، بێجگه‌ له‌ کوودێتایه‌کی سه‌ربازی و ناشه‌رعی، د‌ژ به‌و دیموکراتییه‌ په‌رله‌مانییه‌ی، که‌ خه‌ڵک ده‌نگی بۆ دابوو، هیچی دیکه‌ نه‌بوو.                         
دیموکراتی، وه‌ک چه‌مکێکی سیاسی و شێوه‌ی فه‌رمانڕه‌وایی و ده‌سه‌ڵات و به‌ڕێوه‌بردنی ده‌وڵه‌ت، چه‌مکێکه‌ له‌ دوای جه‌نگی جیهانی یه‌که‌مه‌وه‌، له‌ وڵاتانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا هاتووه‌ته‌ ئاراوه‌ و له‌ ڕاستیدا ده‌کرێ به‌ چه‌مکێکی هاورده‌ له‌ ڕۆژاواوه‌ بژمێردرێ. بنه‌ما و ڕیشه‌ی دیموکراتی، له‌ یۆنانه‌وه‌ ماوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وروپا و له‌ ئه‌وروپا و ڕۆژاوایشه‌وه‌، به‌ره‌و وڵاتانی دیکه‌ی جیهان و ڕۆژهه‌ڵاتیش هاتووه‌. پایه‌ هه‌ره‌گرنگه‌که‌ی دیموکراتی، ڕکابه‌ری و هه‌ڵبژاردنه‌‌، له‌نێوان چه‌ند حیزب و ده‌سته‌ و قه‌واره‌یه‌کی سیاسییدا و بردنه‌وه‌ی زۆرینه‌ و دۆڕانی که‌مینه‌یه‌، ئه‌گه‌ر جیاوازیی نێوانیشیان 1% یا ته‌نانه‌ت نیو%یش بێت. زۆرینه‌، ده‌سه‌ڵات ده‌گرێته‌ ده‌ست و حوکوومه‌ت پێکده‌هێنێت و که‌مینه‌ش، که‌ ڕێژه‌یه‌کی زۆر که‌می له‌ زۆرینه‌ که‌متره‌، له‌ یارییه‌که‌ دێته‌ ده‌ر و ده‌بێته‌ ئۆپۆزیسیۆن. په‌رله‌مان، له‌ ڕێژیمی دیموکراتیدا، باڵاترین ده‌سه‌ڵاته‌. ئه‌م جۆره‌ دیموکراتییه‌، پێی ده‌گوترێ، دیموکراتیی ناڕاسته‌وخۆ، واته‌: هه‌ر ئه‌ندام په‌رله‌مانێک، که‌ گرێدراوی حیزبێک، ده‌سته‌یه‌ک، گرۆیه‌که‌ یا ڕه‌نگه‌ سه‌ربه‌خۆ و ته‌نیایش بێت، نوێنه‌رایه‌تی سه‌دان هه‌زار ده‌نگده‌ر ده‌کات و له‌بری ده‌نگپێده‌ره‌کانی قسان ده‌کات.                                 
ئه‌مه‌ی پێی ده‌گوترێ دیموکراتی په‌رله‌مانی و ئێستا تاڕاده‌یه‌ک ته‌واوی ده‌وڵه‌تانی جیهان له‌سه‌ری پێکن و به‌ باشترین شێوه‌ی حوکمڕانی و ده‌وڵه‌تداریی داده‌نێن، له‌ باشترین حاڵدا، له‌ گه‌مه‌یه‌کی سیاسی و کڵاوبازییه‌ک زیاتر هیچی دیکه‌ نییه، چونکه‌: دیموکراتی په‌رله‌مانی(ناڕاسته‌وخۆ)، ده‌بێته‌ هۆی‌ دابه‌شکردنی خه‌ڵک و گه‌ل و مرۆڤی وڵات و جڤاکێک، به‌سه‌ر کۆمه‌ڵێک حیزبدا، که‌ زۆرجاران ته‌نێ به‌رژه‌وه‌ندی ئابووری و تینوویه‌تی ده‌سه‌ڵاتگرتنه‌ده‌ست و به‌رژه‌وه‌نده‌ که‌سیه‌تییه‌کان، هۆی دروستبوون و پاڵنه‌ر و جووڵێنه‌ریانن. گه‌لێ جار‌ گه‌وره‌یی‌ و گچکه‌یی و دارایی و نه‌داری حیزبه‌که‌ و ناووناوبانگ و کاریزمای ڕێبه‌ر و سه‌رانی حیزبه‌که‌ و مێژووی حیزبه‌که‌، کاریگه‌رییه‌کی گه‌لێک زیاتریان، له‌سه‌ر ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن و بردنه‌وه‌ و دۆڕانی حیزبه‌که‌ ده‌بێت، به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ بیروباوه‌ڕ و هزری حیزبه‌که‌دا‌. حیزبی چینێکی هه‌ژار، حیزبی کارگه‌ر و جووتیار و بێکاران و چه‌وساوانی نێو جڤاک، به‌ ئابوورییه‌کی که‌مه‌وه‌، هه‌رگیز ناتوانن ڕکابه‌ری حیزبێکی ده‌وڵه‌مه‌ند و خودان کۆمپانیا و دارا بکه‌ن، که‌واته‌ ته‌رازووی چینی خواره‌وه‌ی کۆمه‌ڵگه‌، با هزر و بڕوایشیان، پاکژترین و باشترین بێت و عه‌داله‌تخواز و یه‌کسانیخوازیش بن، بردنه‌وه‌یان، به‌رانبه‌ر حیزبگه‌لێکی بۆرژوازی دارا، هه‌رگیز ئاسان نییه‌. له‌ گۆر ئه‌و دیده‌ش، دیموکراتی په‌رله‌مانی، چ واتایه‌کی نییه‌ و خزمه‌ت به‌ مرۆڤایه‌تی و به‌تایبه‌تیش به‌ خه‌ڵکی هه‌ژاری ئه‌م جیهانه‌، که‌ زۆرینه‌ی مرۆڤایه‌تین، ناکات، به‌ڵکه‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌، کۆمه‌ک به‌ سه‌رمایه‌داری و کۆمپانیا زه‌به‌لاحه‌کان و چینه‌ داراکان ده‌کات.                                                                                     
ڕۆژاوا و له‌گه‌ڵ ئه‌ویشدا، سیاسییه‌ ڕه‌دووکه‌وتووه‌کانی ڕۆژاوا، له‌ وڵاتانی ڕۆژهه‌ڵاتی له‌مه‌ڕ خۆمان، که‌ زۆرینه‌یان له‌ لایه‌ن رۆژاواوه‌ دامه‌زرێنراون و وابه‌سته‌ی ڕۆژاوان، ئه‌گه‌ر باس له‌ دیموکراتی په‌رله‌مانی و باس له‌ چه‌مکه‌ڕۆژاواییه‌کان ده‌که‌ن، له‌نێویشیاندا په‌رله‌مان و دیموکراتی ناڕاسته‌وخۆ، ده‌ڵێی باس له‌ ده‌قێکی پیرۆز و  پیرۆزیییه‌کی ئایینی ده‌که‌ن، که‌ ته‌نانه‌ت ڕه‌خنه‌ لێگرتنیشی، به‌ لای ئه‌وانه‌وه‌، ناڕاسته‌ و ده‌بێ به‌ هه‌موو چه‌وتی و لارولوێرییه‌کییه‌وه‌ به‌ خاس و هێژا دابنرێ.                                           
حیزبی ئازادی و عه‌داله‌ت(ئیخوانولموسلمین) له‌ مسر، له‌و کاته‌وه‌ی له‌ لایه‌ن حه‌سه‌نولبه‌ننا(حسن البنا)وه‌ له‌ ساڵی 1928دا، دامه‌زرێنرا، تا ئێستا و به‌ درێژایی 85 ساڵان، به‌هێزترین و پڕجه‌ماوه‌رترین و توندوتۆڵترین ڕێکخستن بووه‌ له‌ مسردا، که‌ به‌رده‌وام دژایه‌تی ده‌سه‌ڵاتی ڕێژیمی پاشایه‌تی و ڕێژیمی ناسری(جه‌مال عه‌بدونناسر) و ڕێژیمی سادات(ئه‌نوه‌روسسادات) و ڕێژیمی موباره‌ک(حوسنی موباره‌ک)ی کردووه‌. مێژووی ئیخوانولموسلمین، له‌ سایه‌ی ئه‌و ڕێژیمانه‌دا، مێژووی زیندان و کوشتن و هه‌ڵواسین بووه‌ و مێژوویه‌ک بووه‌ هه‌موو لاپه‌ڕه‌کانی به‌ خوێنی قوربانییه‌کانی نووسراوه‌ته‌وه‌. ئیخوان، حیزبێک بووه‌، ڕه‌گی له‌نێو خه‌ڵک و خاکی مسردا ڕۆچووه‌ و وه‌ک ڕووباری نیل، زۆرینه‌ی گه‌لی مسری له‌ چوارده‌ور و ئامێزی خۆیدا خڕ کردووه‌ته‌وه‌. ساڵی پار، به‌ پێوه‌ری دیموکراتی په‌رله‌مانیی ڕۆژاوایی و به‌ گوێره‌ی هه‌موو ڕێسا و نه‌ریت و قانوونێکی دیموکراتی، که‌ له‌ دنیادا پێڕۆ ده‌کرێ، به‌ زۆرینه‌ی ده‌نگی گه‌لی مسر، حیزبی ئیخوان، هه‌ڵبژاردنی برده‌وه. ئیخوان حوکوومه‌تی دامه‌زراند و موحه‌ممه‌د مورسی، به‌ ده‌نگی زۆرینه‌ی گه‌ل، بردییه‌وه‌ و به‌ سه‌رۆککۆمار هه‌ڵبژێردرا. پاش یه‌ک ساڵ له‌ ده‌سه‌ڵاتی ئیخوان، له‌شکر، هێزی سه‌ربازی، گورزێکی له‌ ده‌سه‌ڵاتی هه‌ڵبژێردراوی ئیخوان و سه‌رۆککۆماری هه‌ڵبژێردراوی ئیخوان، که‌ به‌ شێوه‌یه‌کی "دیموکراتی"، گه‌ل هه‌ڵیبژاردبوون، دا، و ده‌سه‌ڵاتی لێ سه‌ندنه‌وه‌ و ئیخوان و موحه‌ممه‌د مورسی وه‌لا نا.                                  ‌
ده‌وڵه‌تان و  سیاسه‌تکاران و ده‌سه‌ڵاتدارانی جیهان و حیزب و خه‌ڵک و میدیای جیهانی، هه‌رچۆنێک باس له‌ لابردنی موحه‌ممه‌د مورسی سه‌رۆککۆماری مسر و ده‌سه‌ڵاتی ئیخوانه‌کان و دانانی ڕێژیمێکی دیکه‌ له‌ جێگه‌ی بکه‌ن و هه‌رچۆنی پێناسه‌ بکه‌ن، ناکرێ و ناشێ له‌ یه‌ک ناو زیاتری لێبنرێ، ئه‌ویش کوودێتا. ئه‌وه‌ی له‌ مسر ڕوویدا کوودێتا بوو، دژی ئه‌و دیموکراتییه‌ ڕۆژاواییه‌ی، که‌ ڕۆاژاوا و شاگرده‌کانی له‌ وڵاتانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا، خۆیانی پێوه‌ باده‌ده‌ن و پێوه‌ی ده‌نازن و هه‌وڵی بۆ ده‌ده‌ن.  موحه‌ممه‌د مورسی، یه‌که‌م سه‌رۆککۆمار بوو له‌ مێژووی مسردا، که‌ له‌ لایه‌ن زۆرینه‌ی خه‌ڵکی مسره‌وه‌ هه‌ڵبژێردرابوو، مورسی گه‌ل هه‌ڵیبژارد، که‌سێکیش گه‌ل هه‌ڵیبژێرێت، ده‌بێ وه‌ک نوێنه‌ری گه‌ل سه‌یر بکرێ و ماوه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌که‌ی خۆی ته‌واو کات، ئه‌وجا باس له‌ گۆڕین و لابردنی بکرێت. مورسی، له‌شکر لایبرد و به‌ بڕیارێکی ڕێبه‌ریه‌تی له‌شکر له‌سه‌ر کار لابرا. له‌شکری مسر، هه‌موو خاوه‌ن ئاوه‌زێک ده‌زانێت، له‌شکرێکه‌ گرێدراوی ئه‌مه‌ریکا و سیاسه‌تی ئه‌مه‌ریکا و په‌نتاگۆنی ئه‌مه‌ریکییه‌ و ڕێک وه‌ک به‌شێک له‌ سپای ئه‌مه‌ریکا کار ده‌کات. لابردنی مورسی یه‌که‌م لابردنی، سه‌رۆکێک یا ده‌سه‌ڵاتێک نییه‌، که‌ هه‌ڵبژێردراوی گه‌ل بێت، به‌ڵکه‌ ئه‌مه‌ چواره‌م لابردنه‌،  له‌و ده‌ڤه‌ری ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاسته‌دا ڕوو ده‌دات. لابردنی ده‌سه‌ڵاتی به‌ره‌ی ئیسلامیی ڕزگاری(الجبهة الإسلامیة للإنقاذ) له‌ ئه‌لجه‌زائیر، لابردنی نه‌جمه‌ددین ئاربه‌کانی سه‌رۆک حوکوومه‌ت له‌ تورکیا، لابردنی حه‌ماس له‌ فلستین و ئه‌مه‌ی مورسی و حیزبی عه‌داله‌ت و ئازادی(ئیخوان)،که‌ هه‌رگیز دوالابردن نابێت. ئه‌و لابردنانه‌، هه‌ر هه‌موویان، یه‌ک خاڵی هاوبه‌ش له‌ نێوانیاندا هه‌یه‌ و یه‌ک شت کۆیانده‌کاته‌وه‌ و ده‌که‌ونه‌ چوارچێوه‌ی یه‌ک خانه‌وه‌، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌، ئه‌و ده‌سه‌ڵاتانه‌ ده‌سه‌ڵاتگه‌لێکی ئیسلامی بوون و حیزبگه‌لێکی ئیسلامی ڕێبه‌ریان بوون. هه‌موو ئه‌و ده‌سه‌ڵاتانه‌ به‌ کوودێتا لابران و هێز بۆ لابردنیان به‌کار برا و له‌شکر لایانیبرد. هیچ یه‌کێک له‌و سه‌رۆککۆمار و سه‌رۆک حوکوومه‌ت و ده‌سه‌ڵاتدارانه‌ی ئه‌لجه‌زائیر و تورکیا و فلستین و مسر، که‌ به‌ کوودێتا و به‌تۆبزی و به‌ چه‌ک له‌سه‌رکار لابران، هێنده‌ی مارگرێت تاتچه‌ر(بریتانیا) و تۆنی بله‌یر(بریتانیا) و جۆرج بووشی سه‌رۆکی ئه‌مه‌ریکا، له‌ هه‌ڵه‌ و خراپه‌کاری و زیانگه‌یاندن به‌ گه‌ل و وڵات و مرۆڤایه‌تیییه‌وه‌، نه‌گلابوون، که‌چی ئه‌مانه‌، به‌ هه‌موو کرده‌وه‌ دزێو و تاوانه‌ نامرۆڤانه‌کانیانه‌وه‌‌، که‌ ده‌بوو له‌سه‌ریان دادگایی بکرێن، نه‌ک ته‌نێ چوار ساڵ، به‌ڵکه‌ هه‌شت ساڵ، له‌ ده‌سه‌ڵات مانه‌وه‌ و به‌ ئه‌وپه‌ڕی ڕێزیشه‌وه‌ به‌ڕێخران. ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریکا بۆ خۆیان و له‌ وڵاتانی خۆیاندا، وه‌ها ده‌که‌ن و به‌و جۆره‌ هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ دیموکراتیدا ده‌که‌ن، لێ بۆ ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست، هه‌ر که‌ ناوی ئیسلام و ئیسلامی به‌ ده‌سه‌ڵاته‌که‌وه‌ بوو، ئیتر خودای ده‌کرد، ته‌واوی خه‌ڵکی وڵاتیش ده‌نگی بۆ دابوو و به‌ هه‌ڵبژاردن ده‌سه‌ڵاتی گرتبووه‌ ده‌ست، چاویان به‌رایی نادات و ده‌بێ، هه‌ر له ‌یه‌که‌م ڕۆژه‌وه‌ نه‌خشه‌ی له‌باربردنی ده‌سه‌ڵاته‌که‌یان دانێن و بیانڕووخێنن.                                                                               
بڕوا ناکه‌م، ئه‌و ڕێژیمه‌ ئیسلامیانه‌، ڕێژیمگه‌لێکی بێ هه‌ڵه‌ و سه‌دله‌سه‌د ڕاست و دروست بووبن و ڕه‌نگه‌ په‌له‌شیان کردبێ له‌ بڵاوکردنه‌وه و سه‌پاندنی قانوون و شه‌ریعه‌تی ئیسلامی و بیروڕای ئایینیی خۆیان به‌ سه‌ر خه‌ڵکی وڵاته‌کانیاندا، لێ ئه‌وه‌ کام ڕێژیمه‌ له‌م جیهانه‌دا، که‌ داوێنی پاکه‌ و چ ناته‌واوییه‌کی نییه و نایه‌وێ بیری خۆی و قانوونی خۆی و هه‌ژموونی خۆی به‌ سه‌ر خه‌ڵکدا بسه‌پێنێت‌! هه‌ر له‌و ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاسته‌دا، ڕێژیمگه‌لی وه‌ک عه‌ره‌بستانی سعوودی و به‌حره‌ین و قه‌ته‌ر و ئیسرائیل و سووریا و سوودان و عیراق و تورکیا و ئێران هه‌ن، هه‌ر چه‌نده‌ هه‌ڵبژاردنیان تێدا ده‌کرێ و خاوه‌ن په‌رله‌مانن، تروسکه‌یه‌کیان تێدا نابێنرێ و لێوانلێون له‌ ناڕه‌وایی و نادادی و نامرۆڤایه‌تی.                            
ده‌سه‌ڵات و میدیاکانی ده‌سه‌ڵات له‌ کوردستان، زیاتر له‌ ئه‌مه‌ریکا و ئیسرائیل و ئه‌وروپا ، داکۆکی له‌ به‌ها نامرۆڤییه‌کانی ڕۆژاوا ده‌که‌ن و له‌ بۆچوونی سیاسییاندا، له‌ ڕۆژاواییان گه‌لێک ڕۆژاواییترن. ئه‌وان ئێستاش به‌ ناوهێنانی جۆرج  بووش و تاتچه‌ر و بله‌یر و نه‌تانیاهوو، ئۆخژن و موچوڕکه‌ی خۆشیی به‌ له‌شیاندا دێت و شاگه‌شگه‌ ده‌بن و ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ وه‌ک نموونه‌ و فریادڕه‌س ده‌بینن و پێیان سه‌رسامن. ئه‌وان له‌ ڕۆژاوا گه‌لێک زیاتر، خۆ به‌ عه‌لمانی(سێکولار) ده‌زانن و له‌ هه‌مان کاتدا دژایه‌تی هه‌موو جۆره‌ بیرێکی ئیسلامی و ڕێکخستنێکی ئیسلامی ده‌که‌ن، که‌ ئه‌وه‌ کارێکه‌ له‌ عه‌لمانییان ناوه‌شێته‌وه‌، چونکه‌ عه‌لمانییان بڕوایان به‌ ئازادی هه‌موو جۆره‌ بیر و دیدیک و هه‌موو جیاوازییه‌ک هه‌یه‌...........                                                                           
 ده‌سه‌ڵات و میدیاکانی کوردستان و گه‌لێک له‌ ڕۆژنامه‌نووس و نووسه‌ر و ماڵپه‌ڕه‌ کوردییه‌کان له‌ وڵات و له‌ تاراوگه‌، ڕووخاندنی ڕێژیمی مورسی و ئیخوانه‌کانیان، له‌ لایه‌ن سپاوه‌، پێ شه‌رعی و سه‌رکه‌وتن و باش و ڕه‌وایه‌ و به‌ ده‌رفه‌تێکی زۆر ده‌گمه‌نیشی ده‌زانن، بۆ هێرشکردنه‌ سه‌ر هێزه‌ ئیسلامییه‌کانی کوردستان و ناوزڕاندن و نوقڵانه‌ی خراپلێدان بۆیان، له‌ کاتێکدا هێزه‌ ئیسلامییه‌کانی کوردستان له‌ ده‌رێی ده‌سه‌ڵاتن و بۆ یه‌ک ڕۆژیش ده‌سه‌ڵاتیان نه‌گرتووه‌ته‌ ده‌ست! هه‌ر به‌وه‌یشه‌وه‌ ناوه‌ستن، به‌ڵکه‌ فره‌جار ئیسلام و هزری ئیسلامی و ته‌نانه‌ت شارستانی و فه‌رهه‌نگی ئیسلامیش، ده‌که‌نه‌ نیشان و تیری تێده‌گرن و وه‌ک هۆی نه‌زۆکیی و پاشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردستانی، سه‌یر ده‌که‌ن. گه‌لێ جار و زۆرێک، له‌و به‌ ناو ڕووناکبیر و ڕۆژنامه‌نووس و نووسه‌ر و میدیاکارانه‌ی کورد، هه‌ر ده‌ڵێی له‌ ئه‌ستێره‌یه‌کی دیکه‌وه‌ هاتوون، هێنده‌ی ئیسلام و بیری ئیسلامی و حیزبی ئیسلامییان پێ نامۆ و نه‌باش و سه‌یر و به‌د و ناسروشتییه‌، هێنده‌ و زیاتریش بیری زایۆنیزم و نازیزم و شه‌یتانیزم و شتگه‌لی دیکه‌ی له‌و جۆره‌یان پێ سروشتی و باش و ئاساییه‌. زۆرێک له‌ میدیا و میدیاکارانی کوردستان، وه‌ک تووتی ئاخاوته‌کانی ده‌سه‌ڵات ده‌ڵێنه‌وه‌ و به‌ چاوی ده‌سه‌ڵات ڕووداوه‌کان ده‌بینن و به‌ مه‌ن و گه‌زی ده‌سه‌ڵات ده‌پێون و به‌ مێشکی ده‌سه‌ڵات نه‌ک هی خۆیان، بیر ده‌که‌نه‌وه‌. ئه‌وان، هه‌ردوو کوودێتاکه‌ی هه‌ولێر‌ و قاهیره‌یان پێ شۆڕشه‌ و پێ دروسته‌ و به‌ ڕۆژی نیوه‌ڕۆ داکۆکی له‌ سه‌ربازه‌ کوودێتاچییه‌کانی قاهیره‌ و په‌رله‌مانتاره‌ کوودێتاچییه‌کانی ده‌سه‌ڵاتی هه‌ولێر ده‌که‌ن.                                                                                
من بۆ خۆم سه‌ر به‌ هیچ یه‌کێک له‌ حیزبه‌کانی ئۆپۆزیسیۆنی کوردستان نیم و سه‌ر به‌ هزری ئیخوان و حیزبی ئیخوانولموسلمینی مسریش نیم و به‌ هیچ حیزب و گرۆیه‌کیشه‌وه‌ پێوه‌ست نیم وتێکه‌ڵکردنی ئایین و ده‌وڵه‌تیشم پێ ڕاست نییه‌ و له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌ڵاتی ئایینییشدا نیم و بڕوایشم به‌ دیموکراتی په‌رله‌مانیی ناڕاسته‌وخۆیش نییه‌، به‌ڵام پێموایه‌ ئه‌وه‌ی له‌ هه‌ولێر له ‌لایه‌ن حیزبه‌کانی ده‌سه‌ڵاته‌وه‌ له‌ په‌رله‌مانی کوردستاندا کرا و ئه‌وه‌ی له‌ قاهیره‌ له‌ لایه‌ن سپا و هێزی چه‌کداره‌وه‌ کرا، دوو کوودێتا بوون، دوو ده‌ست بوون، وه‌ک ماره‌که‌ی شێخ ئۆمه‌ر، له‌ گه‌ردنی خه‌ڵک ئاڵان و ده‌نگی خه‌ڵکیان تاساند، بێڕێزییه‌ک بوون به‌ گه‌ل و وڵات و قانوون و ئازادی و دوو فیشه‌ک بوون، نرانه‌ ته‌وێڵێ ئه‌و دیموکراتییه‌ په‌رله‌مانییه‌ی، که‌ له‌ ئێستادا، وه‌ک سیستمی حوکم‌،  له‌ دوو وڵاتی کوردستان و مسر پێڕۆ ده‌کرێ‌،                                                      
8 – 7 - 2013








Sunday 7 July 2013

به‌راییه‌ک

به‌راییه‌ک
ئه‌مجه‌د شاکه‌لی
له‌ کۆڕه‌وه‌که‌ی ساڵی1991دا، ماڵی خۆمان(باوکم، دایکم، خوشک و براکانم)، وه‌ک زۆرێک له‌ خه‌ڵکی باشووری کوردستان، هه‌ڵاتن و له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان، گیرسانه‌وه‌. سه‌ره‌تا له‌ گوندی مه‌نسووراغایی(مه‌سووراخا یا مه‌سووراخایی) نێوان سه‌ریاس و پاوه‌ و دواتر له‌ پاوه‌، جێگیر بوون. هاوێنی 1991، که‌ له‌ مه‌نسووراغایی بوون، له‌ سوێده‌وه‌ چوومه‌ سه‌ردانیان و له‌وێ  کۆمه‌ڵێک مامۆستا و خوێندکار و خه‌ڵکی  زۆر میهره‌بان و گه‌ش و ڕووخۆش و میواندۆست و دڵسۆز و خاوه‌ن دید و بۆچوون و به‌ڕێزم ناسی و بووین به‌ ئاشنا و دۆست و هاوڕێ. هاوینی ساڵی پاشتر 1992، جارێکی دیکه‌ چوومه‌وه‌ سه‌ردانیان، لێ ئه‌و جاره‌یان، ماڵیان گواستبووه‌ پاوه‌. له‌وێش کۆمه‌ڵێکی دیکه‌ی مرۆڤی فره‌باش و کوڕه‌خاسه‌ و جوامێرم ناسی و دۆستایه‌تی له‌نێوانماندا دروست بوو.                
 یه‌کێک له‌و لاوانه‌ی، که‌ ئه‌وده‌مه‌ پێوه‌ندی به‌ ماڵی خۆمانه‌وه‌ هه‌بوو و هاوڕێی سلێمانی برام بوو، دۆکتۆر کاوه‌ مه‌عرووف بوو. کاوه‌، بژیشک بوو، خه‌ڵکی قه‌ره‌ده‌ره‌ی نێزیکی که‌رکووک بوو، له‌ شێخه‌کانی ئه‌و ده‌وروبه‌ره‌ بوو. که‌رکووکایه‌تی و گه‌رمیانیه‌تی و کۆمه‌ڵێک یاده‌وه‌ری که‌رکووک و گونده‌کانی ده‌وروبه‌ری و ناوی هه‌نده‌ک خه‌ڵک، پتر له‌گه‌ڵ کاوه‌دا، لێکدی نێزیکخستینه‌وه. دواتریش به‌ هۆی ئه‌و ناسیاوییه‌ی دۆکتۆر کاوه‌وه‌، ئازادی برایشیم له‌ سوێد ناسی و تائێستاش دۆستایه‌تی و هاوڕێیه‌تیمان، ماوه‌ و درێژه‌ی هه‌یه‌. شتێکی سه‌ره‌کی و هاوبه‌ش، که‌ دۆکتۆر کاوه‌ و ئازاد و هه‌موو که‌سێکی ئه‌و گه‌رمێنه‌ی وڵات و منی کۆده‌کرده‌وه‌ و کۆده‌کاته‌وه‌، باسوخواسی که‌رکووک بوو و که‌رکووکه‌.                                                                                  
هه‌ر یه‌کێک له‌ ئێمه‌، هه‌ڵگری چه‌رده‌یه‌ک یاده‌وه‌ری خۆش و ناخۆشه‌، له‌باره‌ی که‌رکووکه‌وه‌. من بۆ خۆم تا له‌ وڵات ده‌ژیام، ساڵانی ژیانی که‌رکووکم، خۆشترین ساڵانی ژیانم بوون. تێکه‌ڵاوییه‌کی زۆر و گه‌رمی خه‌ڵک و ناسیاو و دۆست و هاوڕێیان، له‌ کورد و تورکمان، ده‌ستبه‌کاربوون وه‌ک کارمه‌ند و به‌هۆی کاره‌که‌یشمه‌وه‌ تێکه‌ڵبوونی زۆرترین خه‌ڵک، به‌ تایبه‌ت خه‌ڵکانی چینه‌ هه‌ژاره‌کانی خوارێی پلیکانه‌ی جڤاک، وردتر تێڕوانین و تێگه‌یشتن له‌ کێشه‌ی چینایه‌تی و نه‌ته‌وه‌یی و هه‌ستکردن به‌ ئازاری خه‌ڵکه‌ هه‌ژار و چه‌وساوه‌کان و ئازاری چه‌وسانه‌وه‌ی خه‌ڵکی کورد، سیاسه‌تکردن و ڕێکخستن(له‌ به‌ره‌ی چه‌پدا) به‌ شێوازێکی کارا و به‌ کرده نه‌ک ته‌نێ له‌نێو کورداندا، به‌ڵکه‌ له‌نێو تورکمانه‌کانیشدا، ئه‌وجا سه‌رباری هه‌موو ئه‌وانه‌، دڵداری، که‌ ئه‌زموونێکی نوێ بوو بۆ من و له‌ته‌ک چالاکیی سیاسیدا، وزه‌یه‌کی خورت و پڕتین‌ و چێژێکی خۆشیان به‌ ژیانم ده‌به‌خشی و تا ده‌هات خۆشه‌ویستیم بۆ که‌رکووک هه‌ڵده‌کشا و دڵ و هۆش و هه‌ستمی ده‌ته‌نییه‌وه‌ و پتر پێوه‌ی پێوه‌ست ده‌بووم. ئه‌وه‌ دیوه‌خۆشه‌که‌ی ژیانی که‌رکووک بوو، لێ دیوه‌ناخۆشه‌که‌ی ژیانی که‌رکووک، چ بۆ من و چ بۆ هه‌ر که‌رکووکییه‌کی دیکه‌، باری سیاسی، عه‌ره‌باندن، به‌عساندن، ڕاگواستن و وه‌ده‌رنانی کوردی که‌رکووک، داگیرکردنی موڵک و ماڵ و سامان و زه‌وی کوردانی که‌رکووک بوو. هه‌ریه‌کێک له‌ ئێمه‌ ئه‌گه‌ر به‌ جه‌سته‌ و له‌شیش بریندار نه‌بووبێت و نه‌‌بێت، له‌ ده‌روونیدا، له‌ نه‌ستیدا، له‌ گیانیدا، له‌ بیرگه‌یدا، برینێکی قووڵ، گه‌لێک قووڵ، سه‌خت، فره‌ سه‌خت هه‌یه‌، ناخسوتێنه‌ر، که‌ هه‌رگیز، ساڕێژ نابێت و هه‌میشه‌ش ده‌کولێته‌وه‌. برینێک، هێنده‌ی که‌رکووک، له‌ گیانی هه‌ر یه‌کێک له‌ ئێمه‌دایه‌.                                                                   
که‌رکووک به‌به‌رچاومه‌وه‌، به‌به‌رچاومانه‌وه‌، وه‌ک له‌شێکی تووشبووی شێرپه‌نجه‌، که‌ هه‌موو له‌شه‌که‌ی گرتبێته‌وه‌، هه‌رڕۆژه‌و پارچه‌یه‌کی لێ ده‌بڕدرایه‌وه‌ و لێ ده‌کرایه‌وه‌. هه‌رڕۆژه‌و شارۆچکه‌ و شاره‌دێیه‌کی لێ داده‌بڕدرا و ده‌درایه‌ ده‌م ئوستانێکی دیکه‌وه‌. هه‌رڕۆژه‌و ناوی چه‌ند گه‌ڕه‌کێک، جاده‌یه‌ک، کووچه‌ و کۆڵانیک، چه‌ند خوێندنگه‌یه‌کی له‌ کوردییه‌وه‌ ده‌کرانه‌ عه‌ره‌بی. هه‌رڕۆژه‌و کۆمه‌ڵێک کارگه‌ر، کارمه‌ند، خه‌ڵکی کوردی شاره‌که‌، وه‌ده‌رده‌نران و عه‌ره‌ب ده‌هێنرانه‌ جێگه‌کانیان. هه‌رڕۆژه‌و ژماره‌ی کورد، که‌م ده‌کرایه‌وه‌ و ژماره‌ی عه‌ره‌ب زیاد ده‌کرا. هه‌رڕۆژه‌و به‌شێک له‌ بیرگه‌ی خه‌ڵکی کوردی که‌رکووک و به‌شێک له‌ مێژووی که‌رکووک، ده‌سڕدرایه‌وه‌. هه‌موو که‌رکووکییه‌ک شاهیدی ئه‌و ڕه‌وشه‌یه‌، که‌ مه‌گه‌ر فلستینییه‌کان، خه‌ڵکی بۆزنیا، ئیندیانه‌کانی ئه‌مه‌ریکای لاتین، ئه‌بۆریجینه‌کانی ئه‌وسترالیا یا خه‌ڵکی هه‌نده‌ک وڵاتی ئه‌فریقا لێیتێبگه‌ن!           
به‌گوێره‌ی کاری ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی که‌رکووکم له‌ کارگێڕیی ئاماردا،  ڕۆژانه‌ ده‌روده‌شتم ده‌کرد و ده‌چوومه‌ گوندان. به‌ ڕێگه‌ی که‌رکووک – دووبزدا، گه‌لێک جاران ده‌چووم و گه‌لێک جاران به‌ کار یا بێ کار، سه‌ردانی گوندی قه‌ره‌ده‌ره‌م ده‌کرد. گوندێکی دڵگیر و خۆش و جوان، که‌ ڕۆژانه‌ به‌به‌رچاومه‌وه‌ ده‌عه‌ره‌بێنرا. قه‌ره‌ده‌ره‌، کوردبژار کرابوو و ته‌نێ یه‌ک ماڵی تێدا مابووه‌ و منیش هه‌ر جاره‌ی ده‌چوومێ، کارم هه‌با یا نه‌، سه‌ردانی ئه‌و ماڵه‌م ده‌کرد. ئه‌و ماڵه‌ ماڵی کاک "غێده‌" بوو. کاک غێده‌، وه‌رزێرێکی خه‌ڵکی ئه‌و گونده‌ بوو، زه‌لامێکی به‌ قڵافات و به‌خۆوه‌ بوو، لاقێکی له‌ ئه‌ژنۆیه‌وه‌ بڕابووه‌ و به‌ دارشه‌ق ده‌ڕۆیشت. ته‌واوی زه‌ویی کشتوکاڵیی گونده‌که‌یان، عه‌ره‌ب داگیری کردبوو و عه‌ره‌ب وه‌ک دوومه‌ڵ، به‌ر لووتیانی گرتبوو. غێده‌، ڕۆژانه‌ ده‌یدی چۆن قه‌ره‌ده‌ره‌ داگیر ده‌کرێ و چۆن  زه‌ویی وه‌رزێره‌کانی ده‌درێته‌ عه‌ره‌بی هاورده‌ و خاوه‌نه‌کانیان له‌ قه‌ره‌ده‌ره‌ ده‌رده‌کرێن. غێده‌، بووبووه‌ دۆست و هاوده‌ردم و هه‌ر که‌ ده‌چوومه‌ سه‌ردانی، ئیدی پێکه‌وه‌ تاوێکی باش ده‌رده‌ڵمان ده‌کرد و گازنده‌مان له‌ ڕۆژگار و به‌ختی ڕه‌شی که‌رکووک ده‌کرد.  ئه‌و پیاوه‌ قاره‌مانێک بوو بۆ خۆی. هێنده‌ وره‌ی به‌رز بوو، که‌ به‌ڕاستی مایه‌ی دڵخۆشی و شانازی بوو. هه‌موو جارێک ده‌یگوت:"به‌ خودای به‌و تاکه‌ لاقه‌مه‌وه‌ و به‌ تفه‌نگه‌که‌مه‌وه‌، بۆیان داده‌نیشم و ده‌ستیان لێ ناپارێزم، ئه‌وجا یا ده‌مکوژن و به‌سه‌ر لاشه‌که‌مدا دێنه‌ نێو ماڵه‌که‌مه‌وه‌ و له‌و ئاواییه‌ وه‌ده‌رم ده‌نێن، یا منیش ده‌یانتۆپێنم و تا دوافیشه‌کم وازیان لێ ناهێنم". من خۆشه‌ویستییه‌کی تایبه‌تم بۆ غێده‌ هه‌بوو و ئێستاش وه‌ک نیشانه‌ی ئازاره‌کانی که‌رکووک و خۆڕاگریی ده‌یبینم. غێده‌، گه‌لێ جار، هه‌وێنی قسه‌وباسه‌کانی دۆکتۆر کاوه‌ و ئازاد و من بووه‌ و ئێستاش چاوه‌ڕێم، ئه‌گه‌ر له‌ ژیاندا بێت، ڕۆژێک بیبینمه‌وه‌ و ئه‌گه‌ریش نه‌ماوه‌، یادی به‌خێر. غێده‌، نموونه‌ی خۆڕاگری و جوامێری بوو و هی ئه‌وه‌یه‌ له‌ ناوه‌ندی قه‌ره‌ده‌ره‌دا، په‌یکه‌رێکی شایسته‌ی بۆ بکرێت.                                                                                     
که‌ کاک ئازاد، پێیگوتم، نووسینێکی له‌مه‌ڕ دووبز نووسیوه‌، کۆڵێک خۆشحاڵ بووم و ده‌سبه‌جێێش پێمگوت:"کورد ده‌ڵێ ئه‌گه‌ر که‌چه‌ڵ سه‌ری خۆی نه‌خورێنی، هه‌رگیز که‌س سه‌ری ناخورێنێ، که‌رکووکییه‌کان، ئه‌گه‌ر خۆیان خه‌می خۆیان نه‌خۆن و تیماری ده‌رده‌کانی خۆیان نه‌که‌ن، هه‌رگیز خه‌ڵکی دیکه‌ خه‌میان ناخۆن و تیماری ده‌رده‌کانیان ناکه‌ن". به‌سه‌رکردنه‌وه‌ و یادکردنه‌وه‌ی هه‌ر که‌سیه‌تییه‌کی که‌رکووک، نووسینی مێژووی هه‌ر میتره‌ خاک و هه‌ر شوێنه‌وار و هه‌ر هۆز و هه‌ر گوند و هه‌ر کۆڵان و هه‌ر مرۆڤێکی که‌رکووک، دۆزینه‌وه‌ی هه‌ر نهێنییه‌کی شاراوه‌ و هه‌ڵدانه‌وه‌ی هه‌ر لاپه‌ڕه‌یه‌ک و دواندنی هه‌ر که‌سێک و خڕکردنه‌وه‌ی هه‌ر پاشماوه‌ و شوێنه‌واری که‌سێک یا بسته‌ خاکێکی که‌رکووک، بێجگه‌ له‌وه‌ی کارێکی دڵسۆزانه ‌و پڕبایه‌خ و کوردانه‌یه‌، به‌رپرسیاریه‌تی و ئه‌رکێکی یه‌کجار پێویست و نیشتمانی و شؤڕشگێڕانه‌ی سه‌رشانی هه‌موو که‌رکووکییه‌کیشه‌. باسکردنی دووبز و ده‌وروبه‌ری له‌ ڕووی مێژوویی، جیۆگرافی، ئابووری، فه‌رهه‌نگی و جڤاکی و خڕکردنه‌وه‌ی بڕێک زانیاری و وێنه‌ و باسی ڕووداوگه‌لێکی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌، له‌ لایه‌ن کاک ئازاد مه‌عرووفه‌وه‌، ده‌بێته‌ خشتێک له‌ ته‌لاری نووسینه‌وه‌ی مێژووی که‌رکووک و وه‌ک ئاگره‌زیندووه‌که‌ی باوه‌گوڕگوڕ، هه‌میشه‌ زیندووڕاگرتنی کوردستانییه‌تی که‌رکووک،                                                 
07 – 07 - 2013‌

* ئه‌م به‌راییه‌، وه‌ک پێشگوتنێک، بۆ کتێبی"یادێک بۆ دووبز"، نووسینی: ئازاد مه‌عرووف، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی مناره‌، هه‌ولێر، 2013، نووسراوه‌.