Saturday 27 September 2008

دزگه‌

دزگه‌

 ئه‌مجه‌د شاکه‌لی

هه‌واڵی ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ و ده‌ستبه‌رداربوونی سیاسه‌تکار و ده‌سه‌ڵاتدار، له‌ ده‌سه‌ڵات و وازهێنانیان له‌ کار، ناوبه‌ناو لێره‌ و له‌وێ، له‌ میدیاکانی جیهاندا، په‌خش ده‌بنه‌وه‌ و خه‌ڵک ده‌یانبیسێت و ده‌یانخوێنێته‌وه‌. به‌شێکی زۆری ئه‌و ده‌ستله‌کارکێشانه‌وانه،‌ به‌ هۆی گه‌نده‌ڵی و دزی و به‌رتیلخواردن و ئه‌و جۆره‌ کردارانه‌وه‌یه یا چه‌وتیی و هه‌ڵه‌ و تێکشکانی سیاسی، ده‌بنه‌ ڕێگه‌خۆشکه‌ریان‌. ئه‌وانه‌ی ده‌ست له‌ کار ده‌کێشنه‌وه‌، زۆرجاران، دوای ئاشکرابوونی شکست و شاشی و کاره‌ دزێوه‌کانیان، به‌ تۆبزی، له‌ سه‌ر کار لاده‌برێن و وه‌ده‌رده‌نرێن و جاری وایش هه‌یه‌، به‌ پرۆسێسیکی قانوونی، ده‌گه‌یه‌نرێنه‌ ئه‌وه‌ی،  قایل بکرین، به‌ وازهێنان و هه‌ندێ جاریش، بۆ خۆیان و پێش زیاتر ئاوڕووچوونیان  ده‌گه‌نه‌ ئه‌وه‌ی خۆبه‌خشانه‌ و به‌ ویست و ئاره‌زووی خۆیان، ده‌ستبه‌رداری کاره‌کانیان بن، هه‌رچه‌نده‌ ئه‌مه‌یان زۆر ده‌گمه‌نه‌ و که‌مجار ڕووده‌دات، چونکه‌ هیچ که‌سێک، ئه‌وه‌ی چێژی ده‌سه‌ڵاتداریه‌تیی چه‌شتبێ، هه‌روا خۆبه‌خشانه‌، ده‌ست له‌ ده‌سه‌ڵات به‌رنادات و ده‌ستبه‌رداری خێروبێری ده‌سه‌ڵات نابێت. زۆرینه‌یه‌کی ئه‌وانه‌ی تووشی وه‌ها چاره‌نووسێک ده‌بن، وازهێنان له‌ ده‌سه‌ڵات، سیاسه‌تکار و سه‌رانی ده‌سه‌ڵاتن له‌ وڵاتانی خۆیاندا. که‌نارخستنی وه‌ها که‌سانێک، ته‌نانه‌ت له‌ وڵاتگه‌لێکی "دیموکراتی"یشدا، هه‌روا به‌ سووک و سانایی جێبه‌جێ ناکرێت، به‌ڵکه وه‌ها کارێک، به‌ پرۆسێسێکی دوورودرێژی قانوونی و گه‌نگه‌شه‌ی په‌رله‌مانی و لێکۆڵینه‌وه‌ و بگره‌ و به‌رده‌یه‌کی درێژخایه‌ن و زۆردا، تێده‌په‌ڕێ. هه‌ندێ جاریش، کتوپڕ و له‌ ماوه‌یه‌کی کورتدا، وه‌ها کارێک ئه‌نجام ده‌درێت و کابرای تێوه‌گلاوی دز، به‌رتیلخۆر و گه‌نده‌ڵ یا تێکشکاوی سیاسی،   وه‌لا ده‌نرێ.
سه‌رۆکی حوکوومه‌تی تایلاند ساماک سونداراڤێج(Samak Sundaravej)ی ته‌مه‌ن 73 ساڵ، که‌ له‌ خوێندنه‌وه‌ی ناوه‌که‌ی به‌و جۆره‌ دڵنیا نیم، ڕۆژی 9-9-2008 ، به‌ هۆی ده‌رکه‌وتنی له‌ به‌رنامه‌یه‌کی ته‌له‌ڤزیۆنیدا له‌مه‌ڕ شیولێنان و ئاماده‌کردنی شیوێکه‌وه‌، ناچار کرا، ده‌ست له‌ پۆسته‌که‌ی هه‌ڵگرێت. سونداراڤێج، کتێبێکیشی له‌مه‌ڕ چێشتلێنانه‌وه‌ نووسیوه‌، که‌ بۆ نویه‌م جار، چاپ کراوه‌ته‌وه‌. ناچارکردنی سونداراڤێج بۆ ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌، به‌ هۆی ئه‌وه‌وه‌ بوو، ئه‌و له‌هه‌مبه‌ر ئه‌و شیولێنان و ده‌رکه‌وتنی ته‌له‌ڤزیۆنه‌ی پاره‌ی وه‌رگرتووه‌، چونکه‌ ئه‌و بۆ خۆی وه‌ک سه‌رۆکی حوکوومه‌ت مووچه‌ی مانگانه‌ی هه‌یه،  ئه‌و پاره‌یه‌ به‌ زیاده‌ ژمێردراوه.
ئێهوود ئۆڵمێرت(Ehud Olmert)، سه‌رۆکی حوکوومه‌تی ئیسرائیل و سه‌رۆکی پارتیی کادیما (Kadima)، ڕۆژی 21-9-2008، به‌ ڕه‌سمیی بڕیاری ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ی دا و له‌ لایه‌ن په‌رله‌مان ‌(کنێست)ی ئه‌و وڵاته‌وه،  وازهێنانه‌که‌ی قه‌بووڵ کرا. ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ی ئۆلمێرت، به‌ هۆی تۆمه‌تبارکردنییه‌وه‌ بوو به‌وه‌ی، که‌ 150000 دۆلاری له‌ بازرگان و سه‌رمایه‌دارێکی ئه‌مه‌ریکایی وه‌رگرتووه‌ و ئۆلمێرت بۆ خۆی ددان به‌وه‌دا ده‌نێ، که‌ ئه‌و پاره‌یه‌ی وه‌رگرتوو ه‌، به‌ڵام ئه‌و ده‌ڵێ، ‌ بۆ که‌مپه‌ینی هه‌ڵبژاردنه‌که‌ی وه‌ریگرتووه‌.
تابۆ مبیکی(Thabo Mbeki)، سه‌رۆکی ده‌وڵه‌تی خورارووی ئه‌فریقا، له‌ 22-9-2008 دا، به‌ هۆی هه‌ندێ ناکۆکی نێو حیزبه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌که‌یه‌وه‌ و هه‌ندێ گازنده‌ی پاره‌وپووڵ و داراییه‌وه‌، وازی له‌ پۆستی سه‌رۆکایه‌تی هێنا.
له‌ هه‌موو وڵاتیکدا، که‌ ناوی دیموکراتی له‌ خۆی ده‌نێ، حوکوومه‌ت، له‌ به‌رده‌م په‌رله‌ماندا، که باڵاترین ده‌سه‌ڵاته‌ و‌ ئه‌ندامه‌کانی هه‌ڵبژارده‌ی خه‌ڵکن و نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک ده‌که‌ن، به‌رپرسه‌ له‌ هه‌موو ورد و درشتێکی وڵات و ده‌سه‌ڵاتداریه‌تیی و کارگێڕی و به‌ڕیوه‌بردنی خه‌ڵک و کارڕاپه‌ڕاندن و جێبه‌جیکردنی کاره‌کانی ناوخۆ و پێوه‌نده‌کانی ده‌رێی وڵات. حوکوومه‌ت ده‌بێ، هه‌مووده‌م، ئاماده‌ی به‌رسڤدانه‌وه‌ی هه‌موو پرسیارێکی په‌رله‌مان بێت. وه‌ها کار و پرۆسێسێک، وه‌ک ئه‌نجام، هه‌ڵسه‌نگاندن و ئاگاردبوون و کۆنترۆڵکردنی کار و چالاکییه‌کانی حوکوومه‌تی لێ ده‌که‌وێته‌وه‌ و خه‌ڵکی وڵاتیش، بێجگه‌ له‌وه‌ی له‌ ڕێگه‌ی نوێنه‌ره‌کانیانه‌وه‌، کرده‌ی ده‌سه‌ڵاتداریه‌تیی ئه‌نجام ده‌ده‌ن، له‌ چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌چوونی کاره‌کان، ئاگادار ده‌بنه‌وه‌ و خۆسازکردن و ئاماده‌کارییه‌کیشه‌، بۆ به‌ربه‌ستکردن و به‌رپێگرتن و ڕێگه‌گرتن، له‌ گه‌نده‌ڵی و دزی و خراپبه‌کاربردنی ده‌سه‌ڵات و سامانی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی، وه‌ک پرۆسێسیکی قانوونی، ماوه‌ی جارێک، ئیدی ڕه‌نگه چه‌ند مانگ جارێک، مانگانه‌، چه‌ند حه‌فته‌ی جارێک یا حه‌فتانه‌، سه‌رۆکی حوکوومه‌ت و وه‌زیره‌کانی، بانگ بکرێنه‌ په‌رله‌مان و له‌وێ له‌ لایه‌ن ئه‌ندامانی په‌رله‌مانه‌وه‌‌، پرسیاریان لێ بکرێت.

له‌ بریتانیا، که‌ یه‌کێکه‌ له‌ کۆنترین‌ دیموکراتییه‌کانی جیهان‌، حه‌فتانه‌ سه‌رۆکی حوکوومه‌ت و وه‌زیره‌کانی، بانگ ده‌کرێنه‌ په‌رله‌مان و ده‌خرێنه‌ به‌ر پرسیار. هه‌موو ڕۆژانی چوارشه‌ممه‌یه‌ک سه‌رۆکی حوکوومه‌ت، پرسیاری لێ ده‌کرێت. له‌ ڕۆژانی دووشه‌ممه‌یشه‌وه‌ تا پێنجشه‌ممه‌، هه‌موو وه‌زیره‌کانی حوکوومه‌ت یه‌ک به‌ یه‌ک بانگ ده‌کرێن و ڕووبه‌ڕووی پرسیار ده‌کرێنه‌وه‌. ئه‌و لێپرسینه‌وانه‌، ده‌بنه‌ هۆی دۆزینه‌وه‌ی ته‌واوی خاڵه‌ به‌هێز و لاوازه‌کانی حوکوومه‌ت و پێداچوونه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی کراوه‌ و خۆته‌یارکردنه‌‌، بۆ ئه‌وه‌ی دادێ و وزه‌وه‌به‌راکردنی حوکوومه‌ته.

په‌رله‌مانه‌‌ "فره‌دیموکراتی"‌یه‌که‌ی باشووری کوردستان‌، که‌ گیرۆده‌ی ده‌ستی حیزبه‌ و ناکرێ له‌ "په‌رله‌مانی مردووان" زیاتر، ناوێکی باشتری لێبنرێت، ئه‌گه‌ر ساڵی جارێک، وه‌زیرێک یا سه‌رۆکی حوکوومه‌تی، بانگهێشتن کردبێت، ئه‌وا‌ وه‌ک سه‌ردانێکی ڕه‌سمی بۆیان ژمێردراوه‌ و له‌ میدیایشدا وا باسکراوه‌، که‌ سه‌رۆکی په‌رله‌مان "پێشوازیی" له‌ سه‌رۆکی حوکوومه‌ت یا فڵانه‌ وه‌زیر کردووه، هه‌رگیز  بۆ لێپرسینه‌وه‌ بانگنه‌کراون، به‌ڵکه‌ هاتوون له‌وێ هه‌ندێک باسی پێوه‌نددار به‌ کاروباری وه‌زاره‌ت و یا حوکوومه‌ته‌که‌یانه‌وه‌ خستووه‌ته‌ ڕوو و ڕوون کردووه‌ته‌وه‌ و زۆرجارانیش، له‌به‌رده‌م په‌رله‌ماندا، ئه‌وان ده‌مڕاست و خاوه‌ن قسه‌ بوونه‌.  دیاره‌ کرده‌ی لێپرسینه‌وه‌ و لێپێچانه‌وه‌ له‌ هیچ ده‌سگا و کارگێڕییه‌کی، ته‌نانه‌ت خوارێی پلیکانه‌ی ده‌سه‌ڵات و له‌ سه‌ر ئاستی کارگێڕی و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی شارۆچکه‌ و گونده‌کانیش نییه‌، ئه‌وجا چۆن ده‌بێ چاوه‌ڕوانی وه‌ها شتێک له‌ سه‌ری سه‌ره‌وه‌ی پلیکانه‌که‌ بکه‌ین!

هه‌موو یه‌کێک له‌ ئێمه‌ به‌ به‌رپرس و پیاوانی ده‌سه‌ڵاتیشه‌وه‌ ده‌زانین گرێکوێره‌که‌ له‌ کوێدایه‌ و کێشه‌که‌ چییه‌ و ده‌رده‌که‌ له‌ چییه‌وه‌ هاتووه‌. کاتێک هزر و فه‌رهه‌نگی هۆز و خێڵ و تیره‌ و ده‌سته‌ و گرۆ و حیزب، زاڵ بن و هه‌موو ژیانی سیاسیی بگرنه‌وه‌ و حوکوومه‌ت و ده‌وڵه‌ت، له‌ سه‌ر بنه‌مای ئه‌و هزر و فه‌رهه‌نگانه‌ چێبکرێن و دابمه‌زرێنرێن، هیج ڕێگه‌یه‌ک، هیچ بوارێک، بۆ پیاده‌کردنی قانوون نامێنێته‌وه‌، چونکه‌ قانوونیش، له‌ وه‌ها جڤاکێکدا، به‌رهه‌می هزر و ئاوه‌ز و فه‌رهه‌نگی حیزب و خێڵ و... ئه‌وانه‌ی دیکه‌یه‌. که‌ قانوون چ نۆره‌یه‌کی نه‌بێت، حوکوومه‌ت و ده‌وڵه‌ت و په‌رله‌مانیش، واتای خۆیان له‌ ده‌ست ده‌ده‌ن و له‌ چه‌ند وشه‌یه‌کی پووچه‌ڵ زیاتر چ واتایه‌کی دیکه‌یان نییه‌. ئه‌وه‌ی له‌ کوردستان ناوی حوکوومه‌ت و په‌رله‌مان و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و وه‌زاره‌تی فڵان و فه‌رمانده‌ی له‌شکر و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی و کارگێڕیی فڵانه‌ ده‌سگا و ده‌سه‌ڵات و ده‌یان ناوی دیکه‌یان لێنراوه‌، ڕێک له‌ چوارچێوه‌ی ئه‌و پێناسه‌یه‌ ناچنه‌ ده‌رێ و هه‌موو گیرۆده‌ و ئیفلیجن و له‌ بازنه‌ی حیزب و گرۆ و خێڵ و ماڵبات و ده‌سته‌دا ده‌خولێنه‌وه‌ و به‌شێکن له‌ ده‌سگا حیزبییه‌کان و هه‌رگیز ناتوانن ده‌سه‌ڵات و کارگێڕییه‌که‌ی کوردستان، به‌ره‌و ده‌سه‌ڵاتێکی قانوونیی کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی هاوچه‌رخ و شارستانی و به‌ره‌و‌ حوکوومه‌تبوون و به‌ ده‌وڵه‌تبوون ببه‌ن. ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی کوردستان، ده‌سه‌ڵاتێکه‌ له‌ سه‌رێی تا پایینی خنکاوی دزی و گه‌نده‌ڵی‌ و هه‌ڵه‌ و چه‌وتیی و شکست و دۆڕانی سیاسییه‌ و ته‌نێ  وه‌ک ده‌مڕاستی خێڵێک و کوێخای ئاواییه‌ک و سه‌رمایه‌دار و بازرگان و خاوه‌نکار و به‌رپرسی کۆمپانیایه‌ک، هه‌ڵسوکه‌وت و ڕه‌وتار و سیاسه‌ت و فه‌رمانڕه‌وایی ده‌کات.
    ‌
ده‌سه‌ڵاتدارانی‌ کوردستانه‌که‌ی له‌مه‌ڕ ئێمه‌، نه‌ک هه‌ر ‌‌ده‌سه‌ڵاتداره‌ باڵاکان، به‌ڵکه‌ ئه‌وانه‌یشی که‌ سه‌ره‌گوریسێکی حیزب یا حوکوومه‌تیان به‌ ده‌سته‌وه‌یه‌ یا که‌سانێکی مشه‌خۆر و هه‌ڵمشی دوای ئه‌وانه‌ن، نه‌ک هه‌ر پاره‌یه‌کی زیاد‌، به‌ڵکه‌ ده‌یان جۆره‌ پاره‌ی زیاده‌ و ده‌یان جۆره‌ مووچه‌ و‌ به‌خشیش و به‌رتیل و‌ خانوو و ئۆتۆمبیل و زه‌وی و باخ و هوتێل و ڕیستۆرانت و کۆمپانیا و تایبه‌تمه‌ندی دیکه‌ و هه‌زاران "ده‌فته‌ر و بلۆک"ه‌ دۆلار، به‌ ئاشکرا قووت ده‌ده‌ن، بێجگه‌ له‌وه‌ی به‌ دزی و له‌ پشتی په‌رده‌وه‌ چی ده‌که‌ن، ئه‌وه‌یان مه‌گه‌ر خودا بۆ خۆی بیزانێت!

له‌ 1991ه‌وه تا ئه‌مڕۆ، که‌ ئیدی به‌شێک له‌ باشووری کوردستان له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتێکی کوردییه‌وه‌ فه‌رمانڕه‌وایی ده‌کرێ، به‌و هه‌موو په‌رله‌مان و حوکوومه‌ت و کارگێڕییانه‌ی ئه‌م هه‌موو ساڵانه‌وه‌، تا ئێستا تاکه‌ یه‌ک وه‌زیر، یه‌ک سه‌رۆکی حوکوومه‌ت یا جێگری وی، یه‌ک به‌رپرس، یه‌ک هه‌ڵسووڕێنه‌ری حیزب، یه‌ک ده‌سه‌ڵاتدار، تووشی لێپرسینه‌وه‌ و لێپێچانه‌وه‌ نه‌بووه‌ و نه‌کراوه‌ و نه‌ په‌رله‌مان و نه‌ هیچ ده‌سگایه‌کی تر، هه‌ڵه‌ و چه‌وتیی سیاسی و ده‌وڵه‌مه‌ندبوونی کتوپڕ و ناقانوونی ئه‌و هه‌موو به‌رپرسه‌ی، که‌ زۆرینه‌یه‌کی خه‌ڵکه‌که‌ش به‌ "خواپێدان" و پاداشتی"خه‌بات" بۆیان ده‌ژمێرن، ڕۆژێک له‌ ڕۆژان، نه‌خستووه‌ته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌!

له‌ وڵاتێکدا،‌ فریودانی سیاسی و دزی و گه‌نده‌ڵی، نه‌خشه‌ و فه‌رهه‌نگ و سیاسه‌تی حیزبه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌کانی بێت و جڵه‌وی حوکوومه‌ت و په‌رله‌مانیش به‌ ده‌ست ئه‌وانه‌وه‌ بێت، ژینگه‌یه‌کی گه‌نده‌ڵ ده‌ئافرێ و قانوون ده‌خرێته‌ خزمه‌تی فریوده‌ر و گه‌نده‌ڵ و دزانه‌وه‌ و دزی و گه‌نده‌ڵی و فریودان، ده‌بنه‌ فه‌رهه‌نگ و بۆ خۆیان ده‌بنه‌ قانوون. له‌ وه‌ها ژینگه‌یه‌کی ژاراویدا، لێپرسینه‌وه‌ و لێپێچانه‌وه‌، له‌ خه‌یاڵ زیاتر شتێکی دیکه‌ ناگه‌یه‌نێت. ژینگه‌یه‌کی وه‌ها گه‌نده‌ڵ، هه‌میشه‌ دز ده‌ڕوێنێ و گه‌رای دزی و گه‌نده‌ڵی ده‌ترووکێنێ و کارگه‌یه‌که‌ دز و گه‌نده‌ڵ وه‌به‌رهه‌م دێنێ.
ده‌ڵێن جارێک له‌ دانیشتنێکدا باسی ئه‌وه‌ ده‌کرێ، که‌ ناوچه‌ی زه‌هاو جاران دزی که‌م بوو، که‌چی ئێستا دزێکی زۆری تێدا په‌یدا بووه‌، مه‌وله‌وی تاوه‌گۆزی شاعیریش، که‌ ئاماده‌ی ئه‌و‌ کۆڕه‌ ده‌بێ، ده‌ڵێ:
" دزه‌که‌ی زه‌هاو زاو و زۆ که‌رده‌ن
هه‌ر دزێ حه‌و دز په‌ی وێش ئاوه‌رده‌ن"
واته‌: دزه‌کانی زه‌هاو زاوزێیان کردووه‌ و هه‌ر دزێک حه‌وتی لێ بووه‌، بۆیه‌ وه‌ها زیاد بوونه‌‌.
له‌ کاتێکدا، که‌ نه‌ به‌ گوێره‌ی{وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُواْ أَيْدِيَهُمَا جَزَاء بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}ی ئیسلام، ده‌ستێک بڕا و نه‌ به‌ گوێره‌ی  قانوونی دانراوی سه‌رده‌میش کرا، که‌ ده‌بوو تا ئێستا ڕۆژانه‌ ده‌یان به‌رپرس و ده‌سه‌ڵاتداری کوردستان، له‌ لووتکه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌وه‌ تا پایینی، تڕۆ و شاربه‌ده‌ر کرابان و ماڵ و موڵک و سامانیان داگیر کرابان، دزه‌ گه‌وره‌کانی کوردستانیش، مانه‌ندی دزه‌کانی زه‌هاو، هه‌ریه‌که‌ نه‌ک حه‌وت به‌ڵکه‌ سه‌دانیان لێ بووه و ده‌بێت و تا دێت زیادیش ده‌که‌ن.
        
له‌ ڕۆمانی "کۆلاره‌ هه‌ڵده‌ره‌که"ی،‌ خالید حوسه‌ینیدا، باوکه‌که‌ به‌ ئه‌میری کوڕی ده‌ڵێ:" که‌ تۆ پیاوێک ده‌کوژیت، تۆ ژیانێک ده‌دزیت. تۆ مافی ژنی ئه‌و پیاوه‌، بۆ ئه‌وه‌ی مێردێکی هه‌بێت، ده‌دزیت، باوکی منداڵه‌کانی ده‌ڕفێنیت. که‌ تۆ درۆیه‌ک ده‌که‌یت، تۆ مافی که‌سێک بۆ ڕاستی ده‌دزیت. که‌ تۆ که‌سێک فریو ده‌ده‌یت و فێڵی لێ ده‌که‌یت، تۆ مافی دادوه‌ری و ڕاستی ده‌دزیت. هیچ کردارێک نییه‌ له‌ دزی دزیوتر و خراپتر بێت‌".                                                                                                                      
که‌ کوشتن، دزینی ژیان و دزینی ماف بێت، که‌ کوشتن، ڕفاندن و دزینی مرۆڤ بێت،  که‌ درۆ، دزینی ماف بێت، که‌ فریودان و فێڵ، دزینی دادوه‌ری و ڕاستی بێت،  ده‌سه‌ڵاتدارانی باشووری کوردستان و ئه‌وانه‌یشی له‌ بازنه‌ی ئه‌واندان و  ده‌ستوپێوه‌ندیانن، چه‌ته‌ و جه‌رده‌ئاسا، وڵاتێک ده‌دزن، فه‌رهه‌نگێک ده‌سڕنه‌وه‌ و ده‌دزن، مێژوویه‌ک ده‌دزن، گه‌لێک فریو ده‌ده‌ن و ده‌ڕووتێننه‌وه و برسی ده‌که‌ن و هه‌رگیزیش، نه‌ک هه‌ر به‌ خراپترین و دزیوترین کاری نازانن، به‌ڵکه‌ کۆڵێک به‌ ڕه‌وا و مافی خۆیشیان ده‌یزانن.                                                                          
27-9-2008‌




Wednesday 17 September 2008

فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، هه‌ساره‌یه‌کی گه‌شی ئاسمانی شاره‌که‌ی باوه‌گوڕگوڕ

فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، هه‌ساره‌یه‌کی گه‌شی ئاسمانی شاره‌که‌ی باوه‌گوڕگوڕ

ئه‌مجه‌د شاکه‌لی


پاییزی 1973، یه‌کساڵه‌ سه‌ربازییه‌که‌مم له‌ که‌رکووک ته‌واوکرد و دواڕۆژه‌کانی ئه‌و ساڵه‌یش، له‌ کارگێڕیی ئاماری که‌رکووک، ده‌ستم به‌ کار کرد. له‌و ماوه‌یه‌دا، به‌ هۆی خزمێکمه‌وه‌(کاک شێخ مه‌حموودی حاجی شێخ موحه‌ممه‌د)، تێکه‌ڵاوی و دۆستایه‌تی و هاوڕێیه‌تییه‌کی گه‌لێک باشم، له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک تورکمانی شیعه‌دا، په‌یداکرد. ئه‌وان خه‌ڵکانێک بوون سه‌ر به‌ چین و توێژاڵ و کار و پیشه‌ و بیروباوه‌ڕ و ئاستی فه‌رهه‌نگی و خوێنده‌واریی، گه‌لێک جیاواز له‌ یه‌کدی. به‌شێک له‌و دۆست و هاوڕێیانه‌ خه‌ڵکانێکی چه‌پ بوون. یه‌کێک له‌و‌ هاوڕێیانه‌،‌ پارێزه‌رێکی فره‌ناسراوی که‌رکووک بوو به‌ ناوی(حه‌سه‌ن قه‌ره‌وه‌لی). شوێنکاری پارێزه‌رییه‌که‌ی قه‌ره‌وه‌لی، له‌ ته‌لاری(ئه‌وقاف)ی ته‌نیشت چایخانه‌ی نه‌سر( نصر)ی سه‌ر شه‌قامی(جه‌مهووری) بوو. گه‌لێک ئێواران ده‌چوومه‌‌ سه‌ردانی قه‌ره‌وه‌لی و له‌وێ داده‌نیشتم و ئیدی قسه‌وباس و ده‌رده‌دڵییه‌کی زۆرمان ده‌گۆڕییه‌وه‌. قه‌ره‌وه‌لی، ئامێرێکی (ساز)ی له‌ قوژبنێکی ژووره‌که‌یدا شاردبووه‌ و که‌ میوان و که‌سی دیکه‌ی لا نه‌بووایه‌ و هه‌ر هه‌ردووکمان بووایه‌ین، له‌گه‌ڵ گه‌رمی قسه‌وباس و ده‌مه‌ته‌قییه‌کانماندا، سازه‌که‌ی ده‌رده‌هێنا و ده‌ستی ده‌کرد به‌ سازلێدان و کۆمه‌ڵیک ئاوازی خۆشی تورکمانی و تورکیی لێده‌دا و به‌ ده‌میشییه‌وه‌، بۆ خۆی سترانێک دووانی له‌گه‌ڵدا ده‌گوت و دانیشتنه‌که‌مانی هێنده‌ی دی خۆشتر ده‌کرد.                                                                            

 له‌ سه‌ر لادیواری ته‌لاره‌که‌ی، که‌ جێکاره‌که‌ی قه‌ره‌وه‌لی لێبوو و نزیک به‌و تابلۆیه‌ی، که‌  به‌ عه‌ره‌بی له‌ سه‌ری نووسرابوو(المحامي حسن قرولي)واته‌: پارێزه‌ر حه‌سه‌ن قه‌ره‌وه‌لی، تابلۆی پارێزه‌رێکی دیکه‌ هه‌ڵواسرابوو و له‌ سه‌ری نووسرابوو(المحامي فتح الله‌ عزت) واته‌: پارێزه‌ر فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت. من ده‌مزانی فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، پارێزه‌رێکی لاو و چالاک و کۆمۆنیست بووه‌ و له‌م و له‌ویشه‌وه‌ بیستبووم، که‌ له‌ لایه‌ن  حوکوومه‌ته‌وه‌ گیراوه‌ و سه‌رنگوم کراوه‌ و نه‌ماوه. جارێکی پرسیاری فه‌تحوڵڵاعیززه‌ت و چۆنیه‌تی گرتنه‌که‌ییم له‌ قه‌ره‌وه‌لی کرد، قه‌ره‌وه‌لی جه‌ختی له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ کرده‌وه‌، که‌ فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، کۆمۆنیست بووه‌ و پیاوێکی گه‌لێک دڵسۆز و کارا و ساکار و ئازا و ڕاستگۆ و وه‌ته‌نگخه‌ڵکه‌وه‌هاتوو بووه‌ و باسی ئه‌وه‌یشی کرد، که‌ کاتێک له‌لایه‌ن پیاوانی حوکوومه‌تی به‌عسه‌وه‌ گیراوه‌، به‌ ده‌نگی به‌رز هاواری کردووه‌، که‌ پیاوانی ئاساییش(أمن) گرتوویانه‌ و ناوی خۆی گوتووه‌، ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌ی ماڵ و که‌سی خۆی و دۆستانی و هاوڕێیانی و هه‌موو خه‌ڵک بزانن، که‌ حوکوومه‌ت گرتوویه‌تی. له‌ باره‌ی (عیززه‌ت)ه‌وه‌، قه‌ره‌وه‌لی، ته‌نێ ئه‌وه‌ی بۆ من گێڕایه‌وه‌، به‌ڵام که‌ ده‌یگێڕایه‌وه‌ داخی بۆ ده‌خوارد و به‌ خه‌مه‌وه‌ باسی ده‌کرد.                                                                                     

هه‌ر له‌ دوای که‌رتبوونی حیزبی کۆمۆنیستی عیراق، له‌ 17-9-1967دا بۆ دوو له‌تی، کۆمیته‌ی نێوه‌ندی(لێژنه‌ی مه‌رکه‌زی/ اللجنةالمرکزیة) و سه‌رکرده‌یه‌تیی نێوه‌ندی (قیاده‌ی مه‌رکه‌زی/ القیادةالمرکزیة) یا باڵی ئاشتیخواز(سلمي) و باڵی شۆڕشگێڕ(ثوري) یا باڵی لاده‌ر(تحریفي) و باڵی ڕه‌سه‌ن / شۆڕشگێڕ(الأصلي/الثوري)، به‌شی زۆری ڕێکخستنه‌کانی حیزبی کۆمۆنیست، له‌  عیراقدا و به‌ تایبه‌ت له‌ کوردستاندا، وه‌ته‌ک سه‌رکرده‌یه‌تیی نێوه‌ندی (قیاده‌ی مه‌رکه‌زی) که‌وتن. حیزبی کۆمیته‌ی نێوه‌ندی، هه‌رچه‌نده‌ پێیه‌کیان له‌ نێو بزاڤی چه‌کداریی کوردستان و سه‌رکرده‌یه‌تیی (بارزانی)دا بوو، لێ پێیه‌که‌ی دیکه‌یان له‌ نێو حوکوومه‌تی عیراقدا بوو و هه‌ر له‌و ده‌مییه‌وه‌ و له‌ پێشتریشه‌وه‌، له‌ سه‌رده‌می عه‌بدوسسه‌لام عارفه‌وه له‌ ساڵی 1964 ه‌وه‌‌، پێوه‌ندیان له‌گه‌ڵ به‌غدادا هه‌بوو، چونکه‌ که‌سێکی وه‌ک موکه‌ڕڕه‌م تاڵه‌بانی، که‌ به‌ ناوی ئه‌و حیزبه‌وه‌ له‌ حوکوومه‌تی به‌غدادا وه‌زیر بوو، به‌ درێژایی ئه‌و ساڵانه‌ی پێش پێکهاتنی 11ی مارسی 1970یش هه‌ر له‌ به‌غدا بوو و هه‌ر ئه‌ندامی حوکوومه‌ت بوو. حیزبی کۆمیته‌ی نێوه‌ندی چ کێشه‌ و گیروگرفتێکیان له‌گه‌ڵ هیچ یه‌ک له‌ حوکوومه‌ته‌کانی عه‌بدوڕڕه‌حمان عارف(تا 1968) و به‌عسیشدا له‌ 1968ه‌وه‌ تا 1978 نه‌بوو. حیزبێکی دیکه‌، که‌  ئه‌وده‌می له‌ خزمه‌تی حوکوومه‌ته‌کانی عه‌بدوڕڕه‌حمان عارف(تا 1968) و به‌عسیشدا له‌ 1968ه‌وه‌ تا1970 بوو، حیزبی جه‌لالی بوو.                                                                                                                            

باڵه‌که‌ی دیکه‌ی حیزبی کۆمۆنیستی عیراق، حیزبی سه‌رکرده‌یه‌تی نێوه‌ندی(قیاده‌ی مه‌رکه‌زی)، هه‌ر له‌ سه‌رده‌می دروستبوونییه‌وه‌،  دژ به‌ هه‌موو حوکوومه‌ت و ده‌سه‌ڵاته‌کانی فه‌رمانڕه‌وای عیراق بوو. حیزبێک بوو، بڕوای به‌ گۆڕینی شۆڕشگێرانه‌ هه‌بوو و جاڕی خه‌باتی چه‌کداری و ڕووخاندنی ده‌سه‌ڵاتی دابوو، هه‌ربۆیه‌ هه‌میشه‌، له‌ لایه‌ن سیخوڕان و ئاساییشان و پۆلیس و له‌شکری حوکوومه‌ته‌کانی عارفی دووه‌م و به‌عسه‌وه‌، وه‌به‌ر شاڵاوی کوشتن و بڕین و گرتن و زیندانی و هه‌ڵواسین ده‌که‌وت. دیاره‌ هه‌ردوو حیزبی کۆمیته‌ی نێوه‌ندی و جه‌لالی، له‌ هێرشکردنه‌ سه‌ر حیزبی سه‌رکرده‌یه‌تی نێوه‌ندی و کۆمه‌ک به‌ حوکوومه‌تی به‌عس و هێزه‌کانی، له‌و سه‌رده‌مه‌دا، نۆره‌ی خۆیان ده‌بینی.                                                                                                                   

دوای پێکهاتنی 11ی مارسی 1970یش، سه‌رکرده‌یه‌تی بارزانی و پارتیی، له‌ فه‌رمانڕه‌وایی عیراقدا، بوون به‌ هاوبه‌شی به‌عس. پارتیی ته‌واوی باشووری کوردستانی به‌ که‌رکووک و خانه‌قین و مه‌نده‌لی و هه‌موو گه‌رمێنه‌وه‌، له‌بنده‌ستدا بوو و به‌عسیش عه‌ره‌بستانی عیراقی له‌بنده‌ستدا بوو. پارتیی و سه‌رکرده‌یه‌تیی بارزانی هه‌رچه‌نده‌ داڵده‌ی حیزبی (سه‌رکرده‌یه‌تیی نێوه‌ندی) یان دابوو و کادر و چه‌کداره‌کانیان له‌ ده‌ڤه‌ره‌ چیاییه‌کان و هه‌ندێ ده‌ڤه‌ری گه‌رمێنی بنده‌ستی (پارتی)دا بوون، به‌ڵام له‌ ته‌نگانه‌ و لێقه‌ومانیاندا، له‌گه‌ڵ حوکوومه‌تی به‌عسدا، پارتیی و سه‌رکرده‌یه‌تیی بارزانی هێنده‌ سه‌ری خۆیان پێیانه‌وه‌ نه‌ده‌ئێشاند و وه‌ته‌نگیانه‌وه‌ نه‌ده‌هاتن و تا ڕاده‌یه‌کیش خۆیان به‌ خاوه‌نیان نه‌ده‌کرد. له‌به‌ر ئه‌وه‌، هه‌ر له‌ ده‌سپێکی ڕاپه‌ڕینه‌کانی حیزبی (سه‌رکرده‌یه‌تی نێوه‌ندی)، له‌ ساڵی 1967ه‌وه،‌ له‌ زۆنگاوه‌کانی خوارووی عیراق، تا ساڵانی دواساته‌کانی هه‌بوونی ئه‌و حیزبه‌، هه‌میشه‌ هه‌ڕه‌شه‌ی هێزه‌کانی حوکوومه‌تی به‌عسی له‌ سه‌ر بووه‌ و هه‌رده‌م وه‌به‌ر شاڵاوی گرتن و له‌نێوبردن و قڕکردن که‌وتووه‌.                                                                                                                        

هه‌رچه‌نده‌ حیزبی (سه‌رکرده‌یه‌تیی نێوه‌ندی)، له‌ مێژووی دوازده‌ سێزده‌ ساڵی خۆیدا، تووشی چه‌ندین گورزی کوشنده‌ هات و وه‌به‌ر هه‌موو جۆره‌ هێرش و په‌لامارێکی دوژمنانی که‌وت، لێ له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا توانیی خۆی بپارێزێت و خۆی ڕێکبخاته‌وه‌ و درێژه‌ به‌ خه‌باتی شؤڕشگێڕانه‌ی خۆی بدات.  یه‌که‌م گورزێک، که‌ له‌و حیزبه‌ درا و له‌ لوتکه‌ی ڕێکخستنه‌کانییه‌وه‌ تا خوارێ پێوه‌ی تلایه‌وه‌ و حیزبه‌که‌ی تا ڕاده‌ی له‌نێوبردن برد، ده‌ستگیرکردن و خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی عه‌زیز ئه‌لحاج(عزیزالحاج)ی سکرتێری گشتی ئه‌و حیزبه‌ بوو، له‌ لایه‌ن و به‌ ده‌سه‌ڵاتی حیزبی به‌عسی فه‌رمانڕه‌وا و پاکانه‌ و ددانپێدانانه‌کانی وی بوو له‌ سه‌ر ته‌واوی سه‌رکردیه‌تیی حیزبه‌که‌ و سه‌دان هه‌ڵسووڕێنه‌ر و کادری پێشکه‌وتووی ئه‌و حیزبه‌ و گرتن و له‌نێوبردنی چه‌ندین له‌وانه‌. پاش ئه‌و هه‌ره‌سه‌، خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی موسلیح موسته‌فا ئه‌لجه‌لالی(مصلح مصطفی الجلالي) به‌ سه‌ردا هات و دوای ئه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ هه‌ره‌سی 1975ی بزاڤی چه‌کداریی کورددا له‌ باشووری کوردستان، حیزبی (سه‌رکرده‌یه‌تیی نێوه‌ندی)یش جارێکی دیکه‌ هه‌ره‌سی هێنایه‌وه‌ و به‌شێک له‌ سه‌رانی(ئیبراهیم عه‌للاوی و...) ڕوویان کرده‌ هه‌نده‌ران و به‌شێکیشیان(فارووقی مه‌لا موسته‌فا و...) گه‌ڕانه‌وه‌ لای حوکوومه‌تی به‌عسی به‌غدا. دوای ئه‌وه‌ش سه‌رله‌نوێ حیزبی (سه‌رکرده‌یه‌تیی نێوه‌ندی) خۆی دروستکرده‌وه‌ و ڕابوو و که‌وته‌وه‌ چالاکی. حیزبی (سه‌رکرده‌یه‌تیی نێوه‌ندی)، هه‌ر له‌دوای ده‌ستپێکردنی خه‌باتی چه‌کداری له‌ زونگاوه‌کانی خوارووی عیراق به‌ ڕێبه‌ری و ده‌ستپێشخه‌ری خالید ئه‌حمه‌د زه‌کی(ظافر) و شه‌هیدبوونی ئه‌و، له‌ کوردستانیش ده‌ستیکرد به‌ کردنه‌وه‌ی بنکه‌ و مه‌کۆی شانه‌ی چه‌کدار و پێشمه‌رگه‌ و خه‌باتی چه‌کداریی. له‌ (ناوکێله‌کان)ی نێزیکی چۆمان و (مۆرخوارده‌)ی شوانی ده‌ڤه‌ری که‌رکووک و (خه‌رکنێ)ی خانه‌قین و نێزیکی که‌ژی به‌مۆ و ...چه‌ندین شوێنی دیکه‌، له‌و بنکانه‌ی هه‌بوون و له‌ نێو باژیڕه‌کانیشدا هه‌موو جۆره‌ چالاکییه‌کی ده‌نواند و ئه‌نجام ده‌دا و زۆرجارانیش ئه‌ندامانی تووشی گرتن و سه‌رنگومکردن ده‌هاتن.                                                                                        
  
له‌ سه‌رده‌می چوارساڵه‌ هه‌نگوینییه‌که‌ی نێوان پارتی و حوکوومه‌تی به‌عسدا، یه‌کێک له‌و قاره‌مانانه‌ی وه‌به‌ر شاڵاوی گرتنی به‌عس که‌وت و سه‌ری له‌ پێناوی بڕوا و خاک و وڵات و کوردستان و هه‌ژاران و سۆسیالیزم و نه‌هێشتنی چه‌وساوه‌ندنه‌وه‌ و یه‌کسانی و  که‌رکووکدا به‌خشی، (فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت) بوو.                
فه‌تحوڵڵای عیززه‌ت ئاغای مه‌جید ئاغا ساڵی 1936 له‌ گه‌ڕه‌کی (زێوێ)ی ئیمام قاسم له‌ باژێڕی که‌رکووک، له‌ خێزانێکی  کورد له‌ دایک بووه‌. هه‌ندێک خه‌ڵک پێیانوایه‌ خێزانه‌که‌یان به‌ بنه‌چه‌ له‌ (زێوه‌)ی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستانه‌وه‌ هاتووه‌ته‌ که‌رکووک‌.                                                                


عه‌بدوسسه‌تتار تاهیر شه‌ریف ده‌ڵێ:"له‌ گه‌ڕه‌کی زێویه‌ دراوسێی ماڵی سعید زه‌ردکی و عزت ئاغا و رفیق عالی ئه‌فه‌ندی بوین"[1]، ئه‌و عیززه‌ت ئاغایه‌ی شه‌ریف باسی ده‌کات‌ باوکی فه‌تحوڵڵا بووه‌.                  
فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندیی له‌ ئیمام قاسم و  دواناوه‌ندیی له‌ ئاماده‌یی  ‌نێوه‌ندی(الإعدادیة المرکزیة) ی که‌رکووک ته‌واو کردووه‌. عه‌بدوسسه‌تتار تاهیر شه‌ریف له‌مه‌ڕ خوێندنی خۆی و به‌ پێوه‌ند له‌گه‌ڵ فه‌تحوڵڵا عیززه‌تدا ده‌ڵێ "له‌ ساڵی 1949- 1950  له‌ پۆلی یه‌که‌می ناوه‌ندی بووم، له‌ گه‌ڕه‌کی ئیمام قاسمه‌وه‌ به‌یانیان به‌ پێ ده‌چوینه‌ قوتابخانه‌که‌مان له‌ گه‌ڕه‌کی جووله‌کان... له‌ پۆلی دووه‌م و سێ یه‌می ناوه‌ندی من و فتح الله‌ عزت ئاغا و صبحی شریف و حسن محمد علی ڕۆژانه‌ پێکه‌وه‌ ده‌چوینه‌ قوتابخانه‌.."[2].                                                                                         
ساڵی 1956، کاتێک په‌یماننامه‌ی "پۆرت سه‌عید" واته‌ "به‌نده‌ری سه‌عید" یا کورد گوته‌نی "پۆڕسه‌عید" و عه‌ره‌ب گوته‌نی"بور سعید"، مۆر کرا و هێرشی سێقۆڵی کرایه‌ سه‌ر مسر، خه‌ڵک دژی ئه‌و کرداره‌ خۆپێشاندانیان کردووه‌. له‌ کوردستانیشدا جووڵانه‌وه‌ی له‌و جۆره‌  و دژ به‌و کرداره‌ هه‌بوو. فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت یه‌کێک بووه‌ له‌وانه‌ی وه‌به‌ر شاڵاوی گرتن که‌وتووه‌ و چه‌ند ڕۆژێک له‌گه‌ڵ شێخ مارف و شێخ حوسه‌ین به‌رزنجی و عه‌بدوسسه‌مه‌د خانه‌قا، هاوزیندان بووه‌. ساڵی 1957یش، که‌ شا فه‌یسه‌ڵ به‌ که‌رکووکدا چووه‌ بۆ سلێمانی و خه‌ڵک خۆپێشاندانیان دژی کردووه‌، دیسان فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت گیراوه‌.                                                                                                          


فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، ساڵی 1960/1961 ده‌ستی به‌ خوێندنی قانوون کردووه‌ له‌ کۆلیژی (قانوون)[3] له‌ زانستگه‌ی به‌غدا.  ساڵی 1963 کاتێک خوێندکاری ساڵی سێیه‌می قانوون ده‌بێت، له‌ لایه‌ن حوکوومه‌ته‌وه‌ ده‌گیرێت و تا ساڵی 1966 له‌ زیندانه‌کانی باقوبه‌(بعقوبة) و نوگره‌توسسه‌لمان(نقرةالسلمان)، زیندانیی ده‌کرێت.                                                                                                                       



1966، که‌ له‌ زیندان ئازاد ده‌کرێت، فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، ده‌ستده‌کاته‌وه‌ به‌ خوێندن و له‌ 1968دا کۆلیژی قانوون ته‌واو ده‌کات و ده‌بێته‌ پارێزه‌ر و بۆ کارکردن ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ که‌رکووک، به‌ڵام  له‌به‌ر ناجۆریی ڕه‌وشی که‌رکووک، ده‌چێته‌وه‌ به‌غدا و تا ساڵی 1969 ده‌مێنێیته‌وه‌ و ئه‌وده‌م ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ که‌رکووک و ده‌ستده‌کات به‌ کاری پارێزه‌ری.                                                                                            
                                                                              


ده‌گێڕنه‌وه‌، که‌ له‌و ماوه‌یه‌دا کاتێک عیززه‌ت له‌ دوا ساڵی خوێندنیدا بووه له‌ زانستگه‌ی به‌غدا، سه‌ددام حوسه‌ین، که‌ جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی ڕێبه‌ریه‌تیی شۆڕش(مجلس قیادة الثورة) ده‌بێ، وه‌ک خوێندکارێکی قانوون جاروبار هاتوچۆی کۆلیژی قانوونی ده‌کات‌، جارێکیان ده‌نگه‌ده‌نگێک ده‌که‌وێته‌ نێوانیانه‌وه‌(واته‌: نێوان فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت و سه‌ددام حوسه‌ین) و سه‌ددامیش به‌ مشتووی ده‌مانچه‌که‌ی له‌ نێو ده‌می عیززه‌ت ده‌دات‌ و ددانه‌کانی پێشه‌وه‌ی ده‌شکێنێت.                                                        


ساڵی 1971 فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت زه‌ماوه‌ندی کردووه‌ و ژیانی هاوسه‌ریه‌تیی پێکهێناوه‌. له‌ 26-10-1972دا، کاتێک (گوڵستان)ی کچی چوار مانگان ده‌بێ و ماڵی باوکی له‌ ژێر چاودێریدا ده‌بن، له‌ لایه‌ن ئاساییشی به‌عسه‌وه‌ ده‌گیرێ. ئه‌و ڕۆژه‌ سه‌عات 9ی به‌یانی له‌ دادگا ده‌بێت، له‌ خانه‌ی دادی که‌رکووک. که‌ کاره‌که‌ی ته‌واو ده‌بێت، هه‌ر له‌ نێو خانه‌ی داددا دوو پیاوی نه‌ناسراوی لێ په‌یدا ده‌بن و پێی ده‌ڵێن، که‌ کاریان پێیه‌تی. کابراکان ئۆتۆمبیلێکی (په‌ژۆ)ی سپییان پێ ده‌بێت. عیززه‌ت هه‌ست ده‌کات، که‌ ئه‌و پیاوانه‌ جێگه‌ی گومانن و ده‌سبه‌جێ خانه‌ی داد جێده‌‌هێڵێ و هه‌ڕاده‌کات و خۆی ده‌گه‌یه‌نێته‌ شه‌قامی ئه‌تڵه‌س، له‌وێ دوکانی باقلاوه و شیرینیفرۆشێکی هاوسێیه‌کی خۆیانی لێ ده‌بێ، که‌ ده‌گاته‌ ئه‌وێ دووجاران هاوار ده‌کات و ده‌ڵێت:"من (فه‌تحوڵڵا عیز‌زه‌ت زێوه‌لی)م، ئه‌وا ئه‌من ئه‌یانه‌وێ بمگرن"، هه‌ر له‌و کاته‌دا دوو ئاساییشه‌که‌ و دوو ئینزیباتی عه‌سکه‌ری ده‌یگرن و پاڵی پێوه‌ ده‌نێن بۆ نێو ئۆتۆمبیله‌که‌. پاشان هاوسێیه‌که‌یان(خاوه‌ن دوکانه‌که)‌ هه‌واڵی گرتنی فه‌تحوڵڵا به‌ عیززه‌تی باوکی ده‌گه‌یه‌نێت.                                                                                         



عه‌بدوسسه‌تتار تاهیر شه‌ریف ده‌ڵی:‌"فتح الله‌ عزت کۆلیجی یاسای ته‌واو کردو له‌ ساڵانی شه‌سته‌کان نازم گزار گرتی و له‌ ناوی دا. فتح الله‌ کادرێکی پێشکه‌وتووی حزبی شیوعی عیراق بوو، هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وه‌ نازم گزار له‌ ناوی دا.."[4]                                                                                        
                                                                                       
عیززه‌ت کادرێکی چالاکی حیزبه‌که‌ی بووه‌ و تا کاتی گیرانیشی، چالاکانه‌ کاری کردووه‌ و ئه‌ندامی کۆمیته‌ی که‌رکووک و به‌رپرسی ده‌ڤه‌ری شوانی حیزبی کۆمۆنیستی عیراق(سه‌رکردیه‌تیی نێوه‌ندیی) بووه‌.                                                                                                                        
                                                                                                   
ساڵی 1973 عیززه‌ت له‌ زیندانی به‌دناوی قه‌سروننیهایه‌(قصرالنهایة) ده‌بێ، موکه‌ڕڕه‌م تاڵه‌بانی ده‌چێته‌ سه‌ردانی و هه‌ندێ گۆڤاری بۆ ده‌بات. موکه‌ڕڕه‌م تاڵه‌بانی بۆ خۆی و ئه‌وده‌می، ئه‌و هه‌واڵه‌ی به‌ خوشکی ژنه‌که‌ی عیززه‌ت داوه‌ و گوتوویشیه‌تی، که‌ داوای له‌ عیززه‌ت کردووه‌ ئه‌گه‌ر ده‌یه‌وێت به‌ربدرێ و ئازاد بکرێت گه‌ره‌که‌ واز له‌ حیزبه‌که‌ی بهێنێت. دیاره‌ موکه‌ڕڕه‌م تاڵه‌بانی هه‌م وه‌ک نوێنه‌ری حیزبی کۆمۆنیستی عیراق(کۆمیته‌ی نێوه‌ندی) و هه‌م وه‌ک نوێنه‌ری حوکوومه‌تی به‌عس، ئه‌و داوایه‌ی له‌ عیززه‌ت کردووه‌ و عیززه‌تیش به‌و داوایه‌ قایل نه‌بووه‌.                                                                          
                                          
فه‌تحوڵڵاعیززه‌ت وه‌ک خه‌باتکار و شۆڕشگێڕێکی جه‌ربه‌زه‌ و ئازا و بوێر و بڕوابه‌خۆبوو، هیچ به‌ڵێنێکی ده‌سه‌ڵات و جلخوارانی ده‌سه‌ڵات، ساردی نه‌کردووه‌ته‌وه‌ و خۆڕاگرانه‌ له‌ سه‌ر بیروباوه‌ڕه‌که‌ی خۆی به‌رده‌وام بووه‌ و ته‌مه‌نی 36 ساڵه‌ی لاویه‌تیی خۆی و سه‌ر و گیانی پاکی خۆی به‌ ئازادی و وڵات به‌خشی.                                                                                             
                                                                                            
فه‌‌تحوڵڵا عیززه‌ت، یه‌کێکه‌ له‌و شه‌هیده‌ له‌بیرکراوانه‌ی، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سه‌ر به ده‌سه‌ڵات، پارتیی،حیزبی جه‌لالی ئه‌وده‌م (یه‌کیه‌تیی ئه‌مڕۆ) و کۆمۆنیسته‌کانی کۆمیته‌ی نێوه‌ندی یا حیزبێکی دیکه‌ی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی کوردستان نه‌بووه‌، هیج که‌س باسی ناکات و ناوی ناهێنێت. که‌م نین ئه‌وانه‌ی، وه‌ک فه‌تحوڵڵاعیززه‌ت، که‌ ڕۆژیک له‌ رۆژان چرایه‌ک بوون و‌ تاریکستانی ئه‌و وڵاته‌ی له‌مه‌ڕ خۆمانیان، که‌ هه‌نووکه‌ش نوقمی تاریکییه‌، ڕۆشن ده‌کرده‌وه‌ و له‌ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی سته‌م و زۆرداری و چه‌وساندنه‌وه و ده‌سه‌ڵاتدا پێشه‌نگێک بوون. ئه‌وان بۆ ڕووناکی و ئازادی گیانیان به‌خشی. ده‌سه‌ڵات و ملکه‌چان و کاسه‌لیسانی  ده‌سه‌ڵاتیش بۆ هه‌ڵواسینی ئازادی و کوژاندنه‌وه‌ی هه‌موو تروسکه‌یه‌ک، ناوی فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت و ئه‌وانه‌ی وه‌ک ئه‌و ناهێنن.  ئه‌وان به‌ ناوهێنانی قاره‌مانێکی وه‌ک فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت هه‌تره‌شیان ده‌چێت و زیڕه‌ ده‌که‌ن.                                                                                     
 فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت، که‌ هه‌میشه‌ دژه‌ ده‌سه‌ڵات ده‌جه‌نگا، ناوی له‌ بیرگه‌ی ته‌واوی خه‌ڵکی کوردستان به‌تایبه‌تیش خه‌ڵکی شاره‌که‌ی باوه‌گوڕگوڕدا، هه‌ر ده‌مێنێ و گیانی پاکیشی وه‌ک ئاگرێکی زیندوو هه‌میشه‌ ڕۆشنایی ده‌به‌خشێ.                                                                                             
             
.

* به‌شێکی زۆری زانیارییه‌کانم له‌ باره‌ی فه‌تحوڵڵا عیززه‌ته‌وه‌ و ته‌واوی وێنه‌کانی ئه‌وم له‌ ڕێگه‌ی هاوڕێم کاک "عوسمان فه‌ره‌ج"، نیشته‌جێی له‌نده‌ن وه‌رگرتوون‌، که‌ له‌ سه‌ردانێکیدا بۆ که‌رکووک به‌ ماندوبوونێکی زۆره‌وه‌ وه‌ده‌ستی خستبوون. هاوینی 2008 یش بۆ خۆم سه‌ردانی مامۆستا "بورهان عه‌بدوڕڕه‌حمان جاف"م کرد له‌ عاشوور و گه‌ڕه‌کی ئیمام قاسمی که‌رکووک و له‌ویشه‌وه‌ هه‌ندێک زانیاریم له‌ باره‌ی شه‌هید فه‌تحوڵڵا عیززه‌ته‌وه‌ ده‌ستکه‌وت.                                                       
 17/9/2008



 [1] شریف، د. عبدالستار تاهر، ململانێ له‌گه‌ڵ ژیاندا(یاداشت)1971-- 1935، به‌رگی یه‌که‌م/چاپی یه‌که‌م، که‌رکوك 2005،چاپخانه‌: ئارابخا-که‌رکوك ، ل 14-15.                                                                                              
 سه‌رچاوه‌ی پێشوو، ل32.[2]
 ئه‌وده‌مه‌ پێیان ده‌گوت کۆلیژی حوقووق(کلیة الحقوق).[3]
[4] شه‌ریف..، ململانێ..، به‌رگی یه‌که‌م، ل 32. عه‌بدوسسه‌تتار تاهیر شه‌ریف،  پییوایه‌ فه‌تحوڵڵا عیززه‌ت له‌ ساڵانی شه‌سته‌کاندا گیراوه‌، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا ئه‌و له‌ ساڵی 1972دا گیراوه‌.                                                                 

Tuesday 16 September 2008

منیچ

منیچ*

ئه‌مجه‌د شاکه‌لی


سێ گوتاری هاوڕێیان عوسمان عه‌سكه‌ری[1] و ئاكۆ موحه‌ممه‌د عه‌لی[2] و هاوڕێ باخه‌وان[3] و گوتارێکی حه‌فته‌نامه‌ی ڕووداو[4]، بوونه‌ هه‌وێنی بیرۆكه‌یه‌ک و هانیان دام منیش چه‌ند دێڕێک له‌مه‌ڕ ئه‌و كۆمپانیا و گه‌شتانه‌ی كوردستانه‌وه بنووسم**.
به‌ كردنه‌وه‌ی فڕۆكه‌خانه‌ی هه‌ولێر و سلێمانی، خه‌ڵكی كورد، به‌ تایبه‌ت كوردی هه‌نده‌ران، كۆڵێک دڵخۆش بوون و پێیانوابوو، ئیدی له‌ ڕێگه‌ پێچه‌ڵپێچ و دوور و پڕده‌رده‌سه‌رییه‌كانی توركیا و سووریا و ئێران، ڕزگاریان ده‌بێ و ڕاسته‌وخۆ ده‌چنه‌وه‌ كوردستان.
ساڵانێكیشه‌ له‌ میدیای كوردیدا(ته‌له‌ڤزیۆن، ڕۆژنامه‌، گۆڤار، ماڵپه‌ڕی ئینته‌رنێت و...)، په‌یتا په‌یتا، ڕێكلام بۆ كۆمپانیاگه‌لیك ده‌كرێن، كه‌ ڕێكخه‌ری گه‌شتن له‌ كوردستانه‌وه‌ و بۆ كوردستان. ناو ی ده‌یان كۆمپانیا، كه‌ پێگه‌ و جێكاریان هه‌م له‌ هه‌نده‌ران و هه‌م له‌ كوردستان هه‌ن، به‌ ژماره‌ ته‌له‌فۆن و ناوونیشانی ته‌واوه‌وه‌ له‌و ڕێكلامانه‌دا هاتوون.  
ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكه‌ گه‌شته‌ ئاسمانییه‌كانی ئه‌و كۆمپانیانه‌ له‌ هه‌نده‌رانه‌وه‌ بۆ كوردستان و به‌ پێچه‌وانه‌یشه‌وه‌ ده‌ستیانپێكردووه‌.
زۆرێكم له‌و كه‌سانه‌ی، كه‌ به‌ ڕێگه‌ی ڕاسته‌خۆ و له‌ ڕێگه‌ی ئه‌و كۆمپانیانه‌وه‌ چوونه‌ته‌وه‌ كوردستان و هاتوونه‌وه‌، دیتووه‌ و دواندووه‌ و به‌ ده‌گمه‌ن تاكه‌تاكه‌یه‌كم تووش بووه‌، له‌ گه‌شته‌كه‌ی ڕازی بووبێت و چ ڕه‌خنه‌یه‌كی نه‌بووبێت. زۆرینه‌ی گه‌شتیاران، به‌ تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی هه‌نده‌راننشینان ڕه‌خنه‌یان نه‌ک هه‌ر له‌ كۆمپانیا و كارمه‌ند و چۆنیه‌تی ڕه‌وتار و به‌ڵێن و كاره‌كانیان هه‌بووه‌ و هه‌یه‌، به‌ڵكه جاروبار  ڕه‌خنه‌یشیان له‌ فڕۆكه‌خانه‌كانی هه‌ولێر و سلێمانییش هه‌بووه‌ و هه‌یه‌.
یه‌كه‌مجارم بوو من بۆ خۆم به‌ یه‌كێک له‌و هێڵه‌ ڕاسته‌وخۆیانه‌ی ستۆكهۆڵم كوردستان، بچمه‌وه‌ بۆ كوردستان. فڕۆكه‌كه‌ی پێی چوومه‌وه‌ به‌ كۆپنهاگن و به‌یرووتدا چووه‌وه‌ هه‌ولێر.
 هه‌موو له‌وه‌ تێده‌گه‌ین، كه‌ فڕۆكه‌ بۆ كوردستان به‌ سه‌ر خاكی توركیادا ناتوانێت بفڕێت، به‌ڵام له‌وه‌ی، كه‌ له‌ دوو  شوێن(كۆپنهاگن و به‌یرووت) دابه‌زین و گه‌شته‌كه‌ نزیكه‌ی نۆ(9) كاتژمێری پێ چوو، تێنه‌گه‌یشتم!
شتێكی دیكه‌، كه‌ من تێیناگه‌م ، کاتێک‌ بلێتی گه‌شته‌كه‌م كڕی، به‌و هاوڕێیه‌ی بلێته‌كه‌ی پێ فرۆشتم گوت، من خۆراكی گۆشت و ئه‌وانه‌ ناخۆم و ڕووه‌كخۆرم، ئه‌ویش ئه‌وه‌ی له‌ كن خۆی و له‌ نێو كۆمپیووته‌ره‌كه‌یدا و له‌ سه‌ر بلێته‌كه‌ی من نووسی و پێیگوتم، كاره‌كه‌ ئاسانه‌ و ڕێكی ده‌خه‌ن و ئه‌و جۆره‌ خۆراكه‌ جێبه‌جێ ده‌بێ. كه‌ سواری فڕۆكه‌ بووم و كاتی نانخواردن هات، یه‌كێک له‌و ژنانه‌ی خۆراكیان ده‌به‌شییه‌وه‌، به‌سته‌یه‌ک خۆراكی دایه‌ ده‌ستم و منیش لێم پرسی،  ئه‌و خۆراكه‌ گۆشتی تێدایه‌ یا نه‌! گوتی، ‌ تێیدایه‌. تێمگه‌یاند، كه‌ من ڕووه‌كخۆرم و ئه‌وه‌تا له‌ سه‌ر بلێته‌كه‌یشم نووسراوه‌، كه‌ ده‌بێ خۆراكێكی له‌و جۆره‌ یا هه‌ر سه‌وزه‌ و میوه‌ و ئه‌وانه‌ وه‌رگرم. پێی گوتم، كه‌ یه‌ک خۆراكی ڕووه‌كی هه‌بووه‌ ئه‌ویش كه‌سێكی دیكه‌ وه‌ریگرتووه‌. گوتم،  ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌بوو وه‌ریگرێت من بووم نه‌ک ئه‌وه‌ی دیكه‌. ئیدی قسه‌كانم چ سوودێكیان نه‌بوو و منیش خۆراكه‌كه‌م ڕاده‌ستی كرده‌وه‌ و بێ شیو مامه‌وه‌. گه‌شتی ئاسمانی هه‌یه‌ خۆراكی تێدا نییه‌، لێ ئه‌گه‌ر هه‌ر گه‌شتێكی ئاسمانی خۆراكی تێدا بێت، تۆ وه‌ک گه‌شتیارێک مافی خۆته‌ چ جۆره‌ خۆراكێک ده‌خۆیت و ئه‌و كۆمپانیایه‌ی گه‌شته‌كه‌ت ڕێكده‌خات به‌رپرسه‌ له‌ دابینكردنی ئه‌و خۆراكه‌ بۆ تۆ. ئه‌مه‌ له‌و گه‌شته‌ی مندا نه‌بوو، نه‌ له‌ چووندا بۆ كوردستان و نه‌ له‌ گه‌ڕانه‌وه‌یشمدا بۆ سوێد.
له‌ هه‌رچی گه‌شتێكی ئاسمانی و به‌ هه‌ر فڕۆكه‌یه‌ک تۆ سه‌فه‌ر ده‌كه‌یت و چ كۆمپانیایه‌ک ئه‌و گه‌شته‌ت بۆ ڕێكده‌خات، ئه‌و كارمه‌ندانه‌ی نێو فڕۆكه‌كه‌، له‌ فڕۆكه‌وانه‌كه‌وه‌ تا ده‌گاته‌ ئه‌وانه‌ی خزمه‌ت ده‌كه‌ن و خۆراک ده‌به‌شنه‌وه‌ و به‌ نێو فڕۆكه‌كه‌دا دێن و ده‌چن، به‌ زمانی ئه‌و وڵاته‌ی گه‌شته‌كه‌ی بۆ و لێوه‌ ده‌كرێت قسان ده‌كه‌ن و جاروبار به‌ زمانێكی دیكه‌یش، كه‌ زۆر جاران ئینگلیزییه‌، قسان ده‌كه‌ن و ڕێنوێنییه‌كان په‌خش ده‌كه‌نه‌وه‌ و له‌گه‌ڵ سه‌رنشینی فرۆكه‌كه‌دا ده‌دوێن. ئه‌وه‌ی له‌و فڕۆكانه‌ی ده‌چنه‌ كوردستان و له‌ كوردستانه‌وه‌ دێن، نابینرێ، ئه‌وه‌یه‌،  ئه‌و كارمه‌ندانه‌ نه‌ک هه‌ر به‌ زمانی كوردی قسان ناكه‌ن، به‌ڵكه‌ یه‌ک وشه‌ی كوردییش نازانن. ئه‌و فڕۆكه‌یه‌ی من بۆ خۆم پێی چووم و هاتمه‌وه‌، كارمه‌ندانی به‌ یۆنانی، كه‌ تاكه‌ یه‌ک نه‌فه‌ر لێی تێنه‌ده‌گه‌یشت و لێی تێناگات و به‌ ئینگلیزییه‌كی شه‌قوشڕ و له‌نگ و كورت قسه‌یان ده‌كرد. ئه‌م دیارده‌یه‌ له‌ هیچ جێیه‌ک له‌م جیهانه‌دا نابینرێ.
له‌ گه‌ڕانه‌وه‌مدا له‌ هه‌ولێره‌وه‌ بۆ ستۆكهۆڵم، نزیكه‌ی سێ(3) حه‌فته‌یه‌ک پێش گه‌شته‌كه‌م بلێتم كڕێ و هه‌مان كێشه‌ی خۆراكم بۆ كارمه‌ندی كۆمپانیاكه‌ باس كرد و ئه‌ویش سه‌ری بۆ له‌قاندمه‌وه‌، كه‌ خه‌می ئه‌وه‌م نه‌بێت و پێیگوتم دوو ڕۆژ پێش گه‌شته‌كه‌م زه‌نگیان بۆ لێده‌مه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی بزانم گه‌شته‌كه‌ له‌ كاتی خۆیدا ئه‌نجام ده‌درێ یا گۆڕانی به‌ سه‌ردا دێت و گوتیشی به‌ سه‌ر ئه‌سینادا ده‌فڕین و له‌وێ بۆ ماوه‌ی 45 خولكه‌ یا یه‌ك(1) كاتژمێر فڕۆكه‌كه‌ ده‌وه‌ستێ و ئێمه‌ی گه‌شتیاران ڕه‌نگه‌ دانه‌به‌زین و ڕه‌نگیشه‌ و هه‌ر له‌و ماوه‌یه‌دا بچینه‌ ترانزێت و ته‌ماشایه‌كی پاسپۆرته‌كانمان بكه‌ن و ده‌سبه‌جێ سوار بینه‌وه‌.
ده‌بوو 21-7-2008 كاتژمێر 12.30 له‌ هه‌ولێره‌وه‌ بفڕین. ڕۆژی 18-7-2008 و له‌سه‌ر قسه‌ی كۆمپانیاكه‌ زه‌نگم بۆ لێدان و گوتیان گه‌شته‌كه‌ هه‌ر له‌ كاتی خۆیدا ئه‌نجام ده‌درێت. ڕۆژی 19-7-2008 له‌ كۆمپانیاكه‌وه‌ زه‌نگیان بۆ لێدام و گوتیان گه‌شته‌كه‌ پێش ده‌كه‌وێت و له‌بری 12.30 ی ڕۆژی 21-7-2008 ده‌بێته‌ 01.30 ی ڕۆژی 21-7-2008 واته‌: یانزده‌(11) سه‌عاتێک پێش ده‌كه‌وێت. له‌ نێوان كاتژمێر 22.30 و 23.00 ی 20-7-2008دا به‌ خۆم و ساكێک و كۆڵه‌پشتێكمه‌وه‌ چوومه‌ نێو فڕۆكه‌خانه‌كه‌وه‌ و ساكه‌كه‌م ڕاده‌ست كرد و به‌ خۆم و كۆڵه‌پشتمه‌وه‌ له‌ سه‌ر یه‌كێک له‌و كورسییه‌ كه‌مانه‌ی نێو فڕۆكه‌خانه‌كه‌ دانیشتم. منیش وه‌ک گه‌شتیاره‌كانی دیكه‌ چاوه‌ڕێی كاتی فڕینه‌كه‌م ده‌كرد، له‌ كاتژمێر 01.00 ه‌وه‌ بوو به‌ 02.00 و دواتر بوو به‌ 03.00 و دواتر بوو به‌ 03.30، ئه‌مه‌ به‌ بێ ئه‌وه‌ی كه‌سێكی كارمه‌ندی فڕۆكه‌خانه‌كه‌ یا كۆمپانیای خاوه‌ن گه‌شته‌كه‌ له‌ بڵندگۆیه‌كه‌وه‌ قسه‌یه‌ک بكات یا ورته‌یه‌كی لێوه‌ بێت. ئیمه‌ ته‌نیا له‌ تابلۆی كاتنیشانده‌ری گه‌شته‌كه‌وه‌ و ئه‌ویش زۆر دره‌نگ دره‌نگ یا له‌ ورته‌ورت و قسه‌ی گه‌شتیاره‌كانه‌وه‌ و له‌پڕ خڕبوونه‌وه‌ و تێکڕژانیانه‌وه‌، ئاگاداری ئه‌وانه‌ ده‌بووین. ده‌وروبه‌ری 03.30 و 03.45 ، فڕۆكه‌كه‌مان فڕی و له‌ ڕێگه‌ خۆراكیان هێنا و بۆ من هه‌مان ده‌ردیسه‌ری بوو و به‌ برسییه‌تی مامه‌وه‌.
كاتژمێر 06.15 ی هه‌مان ڕۆژ 21-7-2008 له‌ فڕۆكه‌خانه‌ی ئه‌سینا دابه‌زین و هه‌موو سه‌رنشینانی فڕۆكه‌كه‌، كه‌ 160 كه‌س ده‌بوون، دابه‌زێنراین و پێیانگوتین بچینه‌ ترانزێت، بێ ئه‌وه‌ی یه‌ک شتمان بۆ ڕوون بکه‌نه‌وه‌، که‌ دوای چوونه‌ ترانزێتمان چی ده‌که‌ین! ته‌نیا ئه‌وه‌ی نه‌بێ له‌ یه‌کدیمان ده‌بیسته‌وه‌، که‌ پاش كاتژمێرێک دێینه‌وه‌ و سواری هه‌مان فڕۆكه‌ یا فڕۆكه‌یه‌كی دیكه‌ ده‌بینه‌وه‌ و گه‌شته‌كه‌مان به‌ره‌و ستۆكهۆڵم درێژه‌پێده‌ده‌ین. چووینه ترانزێت و پاسپۆرتمان پێشاندا و دواتر براینه‌ هۆڵێک و له‌وێ ئیدی چاوه‌ڕوانی بانگكردن بووین. كات ڕۆیشت و له‌ 07.00 ه‌وه‌ بوو به‌ 08.00 و 09.00 و 10.00 و...به‌و جۆره‌ تا گه‌یشته‌ 15.00 و له‌و ماوه‌یه‌دا هه‌ر ده‌گوترا فڵانه‌ كاتژمێر ده‌فڕین و هیچ نه‌بوو. له‌ نێو ئه‌و هۆڵه‌دا ئه‌و 160 كه‌سه‌ی ئێمه‌، كه‌ هاوگه‌شت بووین، ڕێک وه‌ک په‌ز به‌ نێو یه‌كدا ده‌هاتین و ده‌چووین و هه‌ندێک له‌ شه‌كه‌تیدا پاڵكه‌وتبوو و هه‌ندێک خه‌وتبوو و هه‌ندێکیش به‌و ناوه‌دا لۆژه‌لۆژ هه‌ر ده‌هات و ده‌چوو و ئه‌وانه‌ هه‌موو تێکه‌ڵ به‌ بێزاری و تووڕه‌یه‌کی زۆر و گازنده‌ و وه‌ڕزبوون بووبوون، نه‌ک هه‌ر له‌ گه‌شتی کوردستان، به‌ڵکه‌ له‌ کوردستان بۆ خۆیشی بۆ ئه‌و ڕه‌وشه‌ی ئه‌و خه‌ڵکه‌ی تێکه‌وتبوو. خه‌ڵكه‌كه‌ هه‌موو جۆره‌ خه‌ڵكێک بوون، پیر، منداڵ، ژن، پیاو، لاو، كه‌مئه‌ندام، كورد، عه‌ره‌ب، موسوڵمان، عیسایی، سریان، کلدان، توركمان و... خه‌ڵکه‌ تا بڵێی په‌ست بوون و جمه‌جم و ده‌نگه‌ده‌نگ له‌ نێویاندا ده‌ستیپێكرد. هه‌ندێک پۆلیس هاتن و كه‌سێكی فڕۆكه‌خانه‌كه‌یش هات و گوتی،  له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵكه‌كه‌ برسییانه‌، خۆراكیان بۆ دێنن. ئێمه‌ چه‌ند كه‌سێک، وه‌ک شێوه‌ مانگرتنێک، پێكهاتین له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی، به‌ هیج شێوه‌یه‌ک خۆراک نه‌خۆێن و به‌ لای شته‌كانی ئه‌واندا نه‌چین. هه‌ندێک بابۆڵه‌ و كۆكاكۆلا و ئه‌و شتانه‌یان هێنا و خه‌ڵكه‌كه‌یش وه‌ک كه‌سیه‌تیی و پیشه‌ی هه‌مووده‌م و جیاوازی خۆڕاگری و خۆڕانه‌گریان، به‌شێكی زۆریان "وه‌ک كوردی دۆ نه‌دیو" و به‌ گوێره‌ی‌ تیۆری"چفن بلاش منو مایموت(کفنی مفت کێ نامرێ!)" و وه‌ک "نه‌ریتێکی ڕه‌سه‌نی کوردانه‌یش"، په‌لاماری بابۆڵه‌ و كۆكاكۆلاكانیان دا و نۆشی گیانیان كرد، بێ ئه‌وه‌ی به‌ڵێن و فشه‌فشه‌كانی خۆیان بیر بێته‌وه‌! ده‌وروبه‌ری كاتژمێر 15.30-16.00 خه‌ڵكه‌كه‌یان خڕكرده‌وه‌ و گوتیان ده‌تانبه‌ینه‌ هوتێل. كه‌ باسی هوتێل هاته‌ گۆڕێ تیگه‌یشتین، كێشه‌كه‌مان، وه‌ک کێشه‌ی کورد و "شۆڕشه‌ هه‌ره‌ساوییه‌کانی"، درێژخایه‌نه‌ و بیری زووكه‌وتنه‌ڕێ تا ڕاده‌یه‌ک له‌ خه‌یاڵ ده‌چێت. بردیانین بۆ هوتێلێک، كه‌ هه‌ر به‌ ته‌نیشت فڕۆكه‌خانه‌كه‌وه‌ بوو، هوتێلێكی گرانبه‌ها و چه‌ند ئه‌ستێره‌یی بوو و له‌وێ به‌ سه‌ر ژووردا و به‌ گوێره‌ی خێزان و منداڵدار و زگورتی به‌شراینه‌وه‌. من به‌شبه‌حاڵی خۆم له‌ ژیانمدا ئه‌وه‌ یه‌كه‌م جارم بوو پێ بخه‌مه‌ هوتێلێكی ئه‌وتۆییه‌وه و ئه‌گه‌ر ئه‌و سه‌فه‌ره‌م نه‌بووایه‌ بڕوا ناکه‌م هه‌رگیز ڕێم به‌ وه‌ها هوتێلێک که‌وتبا‌. ده‌وروبه‌ری كاتژمێر 17.00 بانگكراین بۆ ڕیستۆرانتی هوتێله‌كه‌ و له‌وێ چه‌ندین جۆره‌ خۆراک هه‌بوون،‌ به‌شێكی زۆریشیان ڕووه‌كی بوون و بۆ من ده‌ستیان ده‌دا. دوروبه‌ری كاتژمێر 20.00 بانگراین بۆ نێو فڕۆكه‌خانه‌كه‌ و به‌م ڕاڕه‌و و به‌و ڕاره‌ودا گه‌یشتینه‌وه‌ هه‌مان هۆڵ و هه‌مان ده‌رگا، كه پێشتر لێی بووین و له‌وێ ده‌بوو چاوه‌ڕوان بین بۆ فڕۆكه‌كه‌مان. ئیدی له‌ سه‌ر تابلۆی كاته‌كان نووسرابوو، كه‌ كاتژمێر 22.00 ده‌فڕین، نه‌خێر كات بووه‌ 23.00 و 24.00 و 01.00 ی ڕۆژی 22-7-2008 و 02.00 و تاگه‌یشته‌ 02.30 و ئیدی كراینه‌ ژووره‌وه‌ و سواری فڕۆكه‌ بووین و بوو ڕاستی و فڕۆكه‌ كه‌وته‌ڕێ و ده‌وروبه‌ری ده‌مه‌وبه‌یان گه‌یشتینه‌وه‌ ستۆكهۆڵم.
ئێمه‌ له‌ ئه‌سینا نزیكه‌ی 21 كاتژمێر ماینه‌وه‌، بێ ئه‌وه‌ی كه‌سێكی كۆمپانیای به‌رپرسی گه‌شته‌كه‌مان ببینین و ئاگایان لێمان بێت و قسه‌یه‌كمان له‌گه‌ڵ بكه‌ن.
ئه‌و گه‌شته‌ی ئێمه‌ له‌ فڕۆكه‌خانه‌ی هه‌ولێره‌وه‌ تا ستۆكهۆڵم پتر له‌ 31 كاتژمێری خایاند، كه‌ هیج گه‌شتێک له‌م جیهانه‌دا و له‌ ڕۆژگارێكی وه‌ک ئه‌مڕۆدا ئه‌وه‌نده‌ ناخایه‌نێت.
تۆ له‌ هه‌ر وڵاتێكی جیهان بیت و به‌ فڕۆكه‌ گه‌شتی هه‌ر كوێیه‌ک بكه‌یت، كۆمه‌ڵه‌ مافێكت هه‌یه‌، كه‌ هه‌موو گه‌شتیارێک ده‌گرێته‌وه‌ و كه‌سی لێ بێبه‌ش ناكرێت و جیاوازییش له‌ نێوان گه‌شتیاره‌كاندا ناكرێت، تۆ له‌ كۆمپانیاكانی گه‌شتڕێكخه‌رانی كوردستان هه‌رگیز ئه‌و مافانه‌ت بۆ ده‌سته‌به‌ر ناكرێن و هیچ قانوون و ڕێسایه‌كی جیهان ئه‌و گه‌شتانه‌ی كوردستان ناگرنه‌وه‌.
گه‌شتی كوردستان(ته‌نیا كرێی فڕۆكه‌) گرانترین گه‌شتن به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ گه‌شته‌ ئاسمانییه‌كانی دیكه‌ی جیهاندا. ئه‌و گه‌شته‌ی كوردستانم چوون و گه‌ڕانه‌وه‌م 1300 دۆلارێكی ئه‌مه‌ریكایی تێچوو.
ئه‌و فڕۆكانه‌ی گه‌شتیاران ده‌به‌نه‌وه‌ كوردستان و له‌ كوردستانه‌وه‌ ده‌یانهێننه‌وه‌، زۆریان فڕۆكه‌گه‌لێكی بچووكن و مه‌ترسی لیقه‌ومان و تووشبوونی گرفت و كێشه‌یان له‌ فڕۆكه‌كانی دیكه‌ گه‌لێك زیاترن.
له‌ هه‌موو گه‌شتێكی جیهانیدا تۆ مافی ئه‌وه‌ت هه‌یه‌ 25-27 كیلۆیه‌ک قورسایی له‌گه‌ڵ خۆتدا ڕاده‌ستی فڕۆكه‌كه‌ بكه‌یت و له‌گه‌ڵ خۆیشتدا 10 كیلۆیه‌ک سه‌رخه‌یته‌ سه‌ر فڕۆكه‌كه‌ و له‌گه‌ڵ خۆتدا بیبه‌یته‌ ژووره‌وه‌ و زۆرجارانیش چاوپۆشی له‌ 2-3 كیلۆی زیاده‌ ده‌كرێت، ئه‌مه‌ له‌و فڕۆكانه‌ی كوردستاندا نییه‌ و به‌ نیوكیلۆیش حیسابت له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن و ده‌یان جار ساكه‌كه‌ت ده‌كه‌نه‌وه‌ و نیوكیلۆ زیاده‌كه‌ت پێ ده‌ردێنن و ڕێگه‌ت ناده‌ن له‌گه‌ل خۆت بیبه‌یت، ته‌نانه‌ت هه‌ندێ جار کارمه‌ندانی کۆمپانیاکه‌ یا فڕۆکه‌که‌ وه‌ به‌قاڵ، ته‌رازوویان پێیه‌ و له‌ به‌رده‌م هه‌موو گه‌شتیارانی وڵاتانی دیکه‌دا، وه‌ک به‌شێک له‌ نه‌ریتی سووکایه‌تیکردن به‌ خه‌ڵکی کورد، شته‌کانت ده‌کێشن.
من گه‌شته‌كه‌م بۆ كوردستان و له‌ كوردستانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ كۆمپانیای "ئه‌ترووش"دا كرد، كه‌ نوینه‌رایه‌تییان هه‌م له‌ ستۆكهۆڵم و هه‌م له‌ هه‌ولێر هه‌یه‌ و تاکه‌ یه‌ک که‌سیشیان چ به‌ ته‌له‌فۆنێک، نامه‌یه‌ک، ئیمایڵێک، فاکسێک یا هه‌ر شێوه‌یه‌کی تر، نه‌ داوای لێبوردنیان له‌و خه‌ڵکه‌ کرد، نه‌ گوتیان هه‌ڵه‌یان کردووه‌ و نه‌ باسی گێڕانه‌وه‌ی پاره‌ی گه‌شته‌که‌ یا بڕێک له‌ پاره‌که‌یان هێنایه‌ گۆڕێ!
له شێوه‌ی ئه‌م به‌سه‌رهات و چیرۆکی لێقه‌ومانانه‌م له‌ خه‌ڵكانێکی زۆره‌وه‌ ژنه‌وتووه‌ و زۆریشم پێچه‌وانه‌یان، له‌مه‌ڕ گه‌شتی زۆر ئاسووده‌ و هه‌موو شت بۆ مسۆگه‌رکراو و ڕێکخراو و ئارام و پڕڕێز و خۆشی، به‌رپرسان و ده‌سه‌ڵاتدارانی کوردستانیشه‌وه بیستووه‌.‌
16-9-2008

* منیچ، به‌ زاراوه‌ی هه‌ورامییه‌ و ده‌كاته‌: منیش(كرمانجی خواروو/ كه‌لهوڕی و لوڕی) و من ژی/ ئه‌ز ژی(كرمانجی ژووروو).

** مه‌به‌ستم هاوسۆزی و هاوخه‌می و هاوده‌نگیمه‌‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و سێ هاوڕێیه ‌(عوسمان عه‌سكه‌ری و ئاكۆ موحه‌ممه‌د عه‌لی و هاوڕێ باخه‌وان)، نووسه‌رانی ئه‌و سێ گوتاره‌ و هاوڕێ(جه‌لیل موحه‌ممه‌د)، که‌ له‌ گوتاره‌که‌ی حه‌فته‌نامه‌ی ڕووداودا ناوی هاتووه‌ و ته‌واوی ئه‌وانه‌ی له‌و گه‌شتانه‌دا وه‌ک په‌ز و جه‌ڵه‌ب سه‌یر ده‌کرێن و وه‌ک مرۆڤ هه‌ڵسوكه‌وت و  ڕه‌وتاریان له‌گه‌ڵدا ناكرێت و ته‌نیا پاره‌ و ده‌سه‌ڵات، ده‌كرێنه‌ پێوه‌ر بۆ هه‌موو شتێک. 










 [1]  بنۆڕه‌: عوسمان عه‌سکه‌ری، فڕۆکه‌خانه‌ی هه‌ولێر، کۆمپانیای ئه‌تروش، ئه‌لعێراقونا و فڕۆکه‌ی هێلاس جێت، لینکی:
 [2]   بنۆڕه‌: ئاکۆ موحه‌ممه‌د عه‌لی، ڕه‌فتاری چه‌ته‌گه‌رییانه‌ی کۆمپانیای"عراقنا" و گرێبه‌سته‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کان، لینکی:
 [3] بنۆڕه‌: هاوڕێ باخه‌وان، له‌ هه‌ولێره‌وه‌ بۆ ئایندهۆڤن، لینکی: http://kurdistannet.info/index.php?id=4059
[4]  گه‌شتیارانی کورد و هێڵی عێراقونا له‌یه‌کتر بێزارن، بنۆڕه‌: حه‌فته‌نامه‌ی ڕووداو، ژماره‌ 24، 15-9-2008، لاپه‌ڕه‌ 6، لینکی:http://www.rudaw.net