Monday 29 October 2007

کورد و خۆپێشاندان

کورد و خۆپێشاندان

ئه‌مجه‌د شاکه‌لی

ئه‌و منداڵه‌ فلستینییانه‌ی به‌ردبارانی ئیسرائیلییانیان ده‌کرد و هه‌راسانیان کردبوون، ‌ به‌ "أطفال الحجارة" نێویان ڕۆیشتبوو‌، من بۆ خۆم نێوی (منداڵانی به‌رده‌فڕکێ)م لێنابوون، ڕه‌نگه‌ بکرێ نێوی (نه‌وه‌ی ڕێپێوان و خۆپێشاندان) و (نه‌وه‌ی بژی و بڕۆخێ)، له‌ خه‌ڵکانی نه‌وه‌ی ئێمه‌ش، که‌ ئێستا ئیدی به‌ره‌و پاییزی ته‌مه‌ن هه‌ڵده‌کشێین، بنرێت.                                                                                     
هه‌ر له‌ دوای 14ی ته‌مموزی 1958ه‌وه‌، ڕێپێوان و خۆپێشاندان، له‌ عیراق و کوردستاندا، بووبووه‌‌ به‌شێک له‌ ژیانی خه‌ڵک.  ئه‌وده‌می وه‌ک منداڵێکی شوێن لێشاو و عه‌شامات که‌وتوو، له‌گه‌ڵ ئه‌و ڕێپێوان و خۆپێشاندانانه‌دا ده‌ڕۆیشتم و بێ ئه‌وه‌ی بزانم بۆ چییه‌ و دروشمه‌کان چین و کی ڕێکیان ده‌خات و دژ به‌ کێیه‌ و به‌ قازانجی کێیه‌! ئه‌وانه‌ هیجیان بۆ من گرنگ نه‌بوو، ته‌نێ هه‌راو و ده‌نگه‌ده‌نگ و هاتوهاواره‌که‌، بۆ من گرنگ بوو. ئه‌وده‌مه‌ و له‌و گه‌رمێنه‌ی ئێمه‌ و له‌ که‌لار، ئه‌وانه‌ی ئه‌و ڕێپێوان و خۆپێشاندانانه‌یان ڕێکده‌خست، خه‌ڵکانی سه‌ر به‌ پارتیی کۆمۆنیستی عیراق و عه‌بدولکه‌ریم قاسم بوون. دواتریش پارتیی دیموکراتی کوردستان، به‌شداری ئه‌و جۆره‌ کارانه‌یان ده‌کرد، به‌ڵام به‌ جیا. هه‌ر حیزبه‌و بۆ خۆی ده‌یکرد. ئه‌و ڕێپێوان و خۆپێشاندانانه‌ ئه‌وده‌می بۆ ده‌سه‌ڵات و به‌ قازانجی ده‌سه‌ڵات و خه‌ڵکان و حیزبانی نێزیکی ده‌سه‌ڵات بوون. ئه‌و ڕه‌وشه‌ تا ساڵی 1961 و سه‌رهه‌ڵدانی بزاڤی چه‌کداری کورد، درێژه‌ی هه‌بوو و ئیدی نه‌ما، دیاره‌ بۆ من و بۆ ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌، ده‌نا ڕه‌نگه‌ له‌ جێگه‌ی دیکه‌ و بۆ خه‌ڵکی دیکه‌ هه‌ر هه‌بووبێت.                                                                                                       
من به‌شبه‌حاڵی خۆم ئیدی خۆپێشاندان و ڕێپێوانم نه‌  دی و نه‌  تێدا به‌شدار بووم، تا دوای 11ی مارتی 1970، که‌ ئیدی سه‌رکرده‌یه‌تی سیاسی کورد و حوکوومه‌تی به‌غدا پێکهاتبوون. له‌و ساڵانه‌شدا جاروبارێک له‌و چالاکییانه‌ هه‌بوون و خه‌ڵک ده‌ڕژانه‌ سه‌ر جاده‌، لێ ئه‌ویش هه‌ر به‌ کاریگه‌ری حیزب و ده‌سه‌ڵات. هه‌ر له‌و ساڵانه‌یشدا من بۆ خۆم ئاشانایه‌تیم له‌گه‌ڵ ڕێپێوانی 10ی موحه‌ڕڕه‌م و عاشوورادا په‌یدا کرد، که‌ له‌ که‌ربه‌لا ئه‌نجام ده‌درا و  هه‌رچه‌نده‌ به‌ نێوی بۆنه‌یه‌کی ئایینییه‌وه‌ ئه‌نجام ده‌درا، به‌ڵام پتر سیاسی بوو و دروشمی سیاسی و دژه‌ ده‌سه‌ڵات، به‌ڵام بڕێک هێمنانه‌، ده‌گوترایه‌وه‌. گرۆ چه‌په‌ ڕادیکاڵه‌کانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌، به‌ نێوی لایه‌نگرانی حوسه‌ین"أنصارالحسین"و نێوی دیکه‌ی ئایینییه‌وه‌، به‌شداری ئه‌و ڕێپێوانانه‌یان ده‌کرد. ئه‌و ساڵانه‌ له‌ به‌غدا بووم و  تا هاوینی 1972، له‌و جۆره‌ ڕێپێوانانه‌دا به‌شدار ده‌بووم.                                                                                              
ئیدی دواتر و له‌ 1975ه‌وه‌، که‌ که‌وتمه‌ ژیانی کار و له‌ کارگێڕیدا کارم ده‌کرد، له‌گه‌ڵ جۆره‌ ڕێپێوان و خۆپێشاندانێکی دیکه‌دا، ئاشنا بووم، ئه‌ویش ئه‌و جۆرانه‌ بوون، که‌ کارگێڕییه‌کان و ده‌سه‌ڵات رێکیان ده‌خستن، هه‌ر ڕۆژه‌ی به‌ بیانوویه‌که‌وه‌. ڕۆژێک بۆ کرێکاران، ڕۆژیک بۆ نه‌هێشتنی نه‌خوێنده‌واری، ڕۆژێک دژی ئه‌نوه‌ر ئه‌سسادات(أنورالسادات)ی مسر، ڕۆژێک دژی سووریا و... ئه‌وانه‌ بۆ ده‌سه‌ڵات و به‌ قازانجی ده‌سه‌ڵات و به‌ ڕێکخستنی ده‌سه‌ڵات ده‌کران. چه‌ندین جار له‌و ڕێپێوانانه‌ خۆم ده‌دزییه‌وه‌ و نه‌ده‌ڕۆیشتم و له‌به‌ر ئه‌وه‌ش تووشی گێچه‌ڵ و لێپرسینه‌وه‌ ده‌بووم.                                                                  
له‌ 1980ه‌وه‌، وڵاتم جێهێشت و له‌ 1981دا گه‌یشتمه‌ سوێد. هه‌ر له‌و ساڵه‌وه‌ تا ئه‌مڕۆ، سه‌دان ڕێپێوان و خۆپێشاندانی کورد و بۆ پرسی کورد و کێشه‌کانی کورد و پشتگریی کورد، دژی باڵیۆزخانه‌کانی عیراق، تورکیا، ئێران و سووریا کراوه‌ و بڕوا ناکه‌م به‌ سه‌ر یه‌ک دانه‌ له‌وانه‌دا بازم دابێت و بۆ هه‌موویان ڕۆیشتووم. بێجگه‌ له‌وانه‌یش به‌شداری سه‌دان جۆره‌ خۆپێشاندان و ڕێپێوانی دیکه‌م کردووه‌، که‌ بۆ 1ی مه‌ی(ڕۆژی کارگه‌ران)، بۆ پشتگریی فلستینییان، دژی نه‌ژادپه‌رستی و فاشیزم، دژی جه‌نگی ئه‌مه‌ریکا و هێرشی بۆ سه‌ر عیراق، بۆ یادی گیڤارا، بۆ پشتگریی کووبا و دژی ئه‌مه‌ریکا، دژی جه‌نگ، بۆ ئاشتی و...ئه‌نجام دراون. له‌ به‌شێکی زۆری ڕێپێوان و خۆپێشاندانی ئه‌نارکیست و سه‌ندیکالیست و خه‌ڵکانی دیکه‌ی چه‌پدا به‌شدار بووم. به‌شداربوونی ڕێپێوان و خۆپێشاندان، له‌م ئه‌وروپایه‌، که‌ بۆ خۆی ڕه‌نگه‌ ساکارترین و فراوانتری جۆری کاردانه‌وه‌ و به‌رهه‌ڵستکاری بێت، بۆ ئێمه‌ی نه‌وه‌ی بژی و بڕۆخێ و نه‌وه‌ی ڕێپیوان و خۆپێشاندان، له‌ ئه‌رک زیاتری لێهاتووه‌ و بووه‌ته‌ خولیا و پیشه‌ و به‌شێک له‌ بوون و دید و بۆچوونمان.                                                                                                                   
ڕۆژی 27/10 له‌ کۆمه‌ڵه‌ باژێڕێکی ئه‌وروپا، ڕێپێوان و خۆپێشاندانی کوردانی ئه‌وروپا، دژ به‌ تورکیا و  هه‌ڕه‌شه‌کانی و خۆئاماده‌کردنی بۆ هێرشکردنه‌سه‌ر باشووری کوردستان، ئه‌نجام درا.  منیش وه‌ک   به‌شێکی ئه‌و خه‌ڵکه‌ چووم و له‌ به‌رانبه‌ر10 Downing Street ‌، که‌ ماڵی گۆردن براون (Gordon Brown)ی سه‌رۆکی حوکوومه‌تی لێیه‌، ڕاوه‌ستام. چه‌ند سه‌د کوردێک، ژن، پیاو، لاو و منداڵ هاتبوون. ئاڵایه‌کی زۆری کوردستانیان هه‌ڵگرتبوو و هی وا هه‌بوو وه‌ک کراس ئاڵای کوردستانی له‌به‌ر کردبوو، دروشمی جیاواز به‌ چه‌ند زمانێکی جیاواز نووسرابوون و هه‌ندێک ئاڵای په‌که‌که‌ و ئه‌وانه‌یش هه‌بوون. بڵندگۆهه‌ڵگر هه‌بوون و کامیرا و ئامرازی وێنه‌گرتن هه‌ر یه‌کجار زۆر بوون. پۆلیسیش ده‌وروبه‌ری خه‌ڵکه‌که‌ی گرتبوو. خه‌ڵکه‌که‌‌ دوو سه‌عاتێک له‌و سه‌ر جاده‌یه‌‌ ڕاوه‌ستان و پاشان بۆ مه‌یدانی تره‌فلگه‌ر (Trafalgar)، وه‌ڕێکه‌وتن و له‌وێش نێزیکه‌ی یه‌ک سه‌عات مانه‌وه‌ و ئیدی کۆتایی پێ هێنرا.
ئه‌وه‌ی من له‌  ڕێپێوان و خۆپێشاندانی کورداندا به‌ گشتی ده‌یبینم، مه‌به‌ستم نه‌ک هه‌ر ئه‌مه‌ی له‌نده‌نه‌، به‌ڵکه‌ ئه‌وانه‌یشی، که‌ له‌ سوێد دیومه‌ و پێموابێ شاره‌کانی دیکه‌ی ئه‌وروپایش هه‌روا بن، ئه‌مانه‌ن:
1. تۆ که‌ چاوت به‌و خڕبوونه‌وانه‌ ده‌که‌وێت، پێتوایه‌ ئه‌وه‌ له‌ باژێڕێکی کوردستان ڕوو ده‌دات و بۆ خه‌ڵکی کورد ده‌کرێت، نه‌ک له‌ ئه‌وروپا و بۆ بیانییان، چونکه ‌زۆرترینی ئه‌و دروشمانه‌ی ده‌گوترێنه‌وه‌ به‌ زمانی کوردین و هه‌ر به‌ین نا به‌ینێکیش سروودێکی"ئه‌ی ڕه‌قیب"ی خه‌ستوخۆڵ و قورس و دووروودرێژی به‌ سه‌ردا ده‌کرێت، که‌ بۆ باژێڕ و جڤاکێکی ئه‌وروپایی هیچ ناگه‌یه‌نێت و شتێکی زیاده‌ و خۆشه‌که‌تکردنه‌. هاوڕێیه‌کم گێڕایه‌وه‌، که‌ جارێکیان له‌و ساڵانه‌ی‌ کورد له‌ که‌رکووک ده‌ستی ده‌ڕۆیشت و ده‌یتوانی بچێنه‌ سه‌ر جاده‌ و ڕێپێوان و خۆپێشاندان بکات، کۆمه‌ڵێک کورد به‌ده‌م گوتنی "که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه‌..."ی سروودی"ئه‌ی ڕه‌قیب"ه‌وه و‌ به‌ ده‌نگێکی زۆر بڵنده‌وه‌،‌ به‌ سه‌ر جاده‌ و به‌ نێۆ کۆڵانه‌کاندا ده‌ڕۆن. که‌ ده‌گه‌نه‌ به‌رده‌م فرۆشگه‌ی کابرایه‌کی تورکمان، کابرا دێته‌ ده‌رێ و ده‌ڵێ:"ئشته‌ کێ وتیتی کورد مردووه‌!" واته‌: کێ گوتوویه‌تی کورد مردووه‌. ئه‌م "که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه‌" گوتنه‌ و به‌و ده‌نگه‌ به‌رزه‌‌ له‌ له‌نده‌ن، ستۆکهۆڵم، پاریس، کۆپنهاگن یا هه‌ر‌ شارێکی دیکه‌ی ئه‌وروپا، هیچ جێگه‌ی خۆی نییه‌ و تاکه‌ یه‌ک ئه‌وروپاییش لێی تێناگات و هیچیش بۆ کورد سه‌وز ناکات.  
2 . ئه‌و بڵاوکراوه‌ و نووسراوانه‌ی، که‌ به‌ زمانی ئینگلیزین(دیاره‌ له‌م خۆپێشاندانه‌ی له‌نده‌ندا) و بۆ ئه‌وه‌ن بدرێنه‌ خه‌ڵکی ناکورد، به‌ زۆری هه‌ر دابه‌شی سه‌ر خه‌ڵکه‌ کورده‌که‌ی به‌شداربووی خڕبوونه‌وه‌که‌ ده‌کرێن. کورد بۆ خۆی چ پێویستی به‌وه‌یه‌ ئه‌و کاغه‌زانه‌ی بدرێتێ! کورد بۆ خۆی ئاگاداری کێشه‌که‌یه و ده‌شێ ئه‌و به‌ زمانی ئه‌و وڵاته‌ی تێیدایه‌ بۆ خه‌ڵکی ئه‌و وڵاته‌ و بیانییانی دیکه‌ی باس بکات‌. ئه‌و کاغه‌ز و بڵاوکراوانه‌ ده‌بێ بدرێنه‌ خه‌ڵکانی ناکورد، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وان له‌ کێشه‌که‌ ئاگادار بکرێنه‌وه‌ و بۆ ئه‌وه‌ی مه‌یلی ئه‌وان به‌لای کورد و پرسی کورددا ڕابکیشرێت و بۆ ئه‌وه‌ی تورکیا و دڕندایه‌تی تورکیا به‌وان بناسرێنرێت.
3. له‌ نێو ئه‌و هه‌موو خڕبوونه‌وه‌ و ڕێپێوان و خۆپێشاندانانه‌دا، بۆ ده‌رمانیش بگه‌ڕێیت، ناکوردێک نابینییه‌وه‌. ئه‌وه‌ی، که‌ به‌شداره‌ هه‌ر کورد به‌ ته‌نیا خۆیه‌تی. ئه‌مه‌ به‌ من نیشانه‌ی ئه‌وه‌یه‌، که‌ خه‌ڵکی کورد نه‌یتوانیوه و ناتوانێت، دۆست له‌ نێو خه‌ڵکانی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌ و وڵاتانی جیاوازدا په‌یدا بکات. من بۆ خۆم به‌شداری رێپێوان و خۆپێشاندانی فلستینییانم گه‌لێک جاران کردووه‌، سه‌دان خه‌ڵکی نافلستینی و ناعه‌ره‌ب، به‌شدارییان ده‌که‌ن و له‌گه‌ڵیاندا ده‌ڕۆن. له ‌نێو ئه‌و ڕێپێوان و خۆپێشاندا‌نانه‌ی خه‌ڵکانی دیکه و بۆ مه‌به‌ستی جیاواز‌ ڕێکیان ده‌خه‌ن، به‌ تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی ده‌سته‌ و گرۆ چه‌په‌کان رێکیان ده‌خه‌ن، هه‌زان خه‌ڵکی ئه‌مه‌ریکای لاتین، ئه‌فریقایی، ئه‌وروپایی، عه‌ره‌ب، ئێرانی و....به‌شدار ده‌بن، به‌ڵام که‌ دێیته‌ سه‌ر کورد، تاکه‌ یه‌ک عه‌ره‌ب، یه‌ک ئه‌وروپایی، یه‌ک لاتین ئه‌مه‌ریکایی، یه‌ک ئێرانی یا که‌سێکی دیکه‌ نابینیت. کورد که‌سی له‌گه‌ڵ نییه و زۆریش لاوازه‌ له‌ دروستکردنی دۆستایه‌تی له‌گه‌ڵ خه‌ڵکانێکدا، که‌ به‌ ڕاستی ده‌کرێ دۆست بن. به‌ بڕوای من له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کورد به‌ هه‌موو هێزێکییه‌وه‌ خۆی خستووه‌ته‌ خانه‌ی ئه‌مه‌ریکا و ئینگلستان و ڕۆژاواوه‌، هه‌رچی مه‌یل و به‌زه‌یی و سۆز و هه‌واداریی خه‌ڵکانی سه‌ر به‌ نه‌ته‌وه و گه‌له‌‌ چه‌وساوه‌کان و خه‌ڵکانی ئاشتیخواز و خه‌ڵکانی چه‌پی جیهانه‌ دۆڕاندوویه‌تی‌ و له‌ ده‌ستی داوه‌. کورد ئێستاکه‌ دۆستایه‌تی له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا نه‌ماوه‌ و ئێستا دۆستی نه‌یارانی ئه‌وانه‌یه‌. ئه‌مه‌یش بێگومان زیانێکی زۆری به‌ کێشه‌ی کورد گه‌یاندووه‌. ‌‌
4. هه‌ڵبژاردنی کاتی خۆپێشاندان و ڕێپیوانه‌کانی کورد زۆرجاران هه‌ڵه‌ن و له‌ جێی خۆیاندا نین. چه‌ند ڕۆژێک پێش 27/10، سه‌رۆک حوکوومه‌تی تورکیا"ڕه‌جه‌پ ته‌ییپ ئاردۆگان" به‌ سه‌ردان له‌ له‌نده‌ن بوو و میوانی "گۆردن براون"ی سه‌رۆکی حوکوومه‌تی ئینگلستان بوو، ئه‌و کاته‌ باشترین کات بوو بۆ ڕێپێوان و خۆپێشاندان دژی ئاردۆگان و تورکیا، نه‌ک 27/10. بێجگه‌ له‌وه‌ش 27/10 ڕۆژی شه‌ممه‌ بوو و ڕۆژی شه‌ممه‌ ڕۆژی پشوووه‌ له‌ ئه‌وروپا. سه‌رۆکی حوکوومه‌تی ئینگلستانیش وه‌ک هه‌ر مرۆڤێکی ئه‌م وڵاته‌، پشووی هه‌یه. ئه‌و جۆره‌ خه‌ڵکانه‌یش، که‌ پشوویان هه‌بوو، ئه‌گه‌ر بۆ یه‌ک سه‌عاتیش بێت، له‌ له‌نده‌ن نامێننه‌وه‌ و ده‌چنه‌ ده‌رێی شار و له‌و ژاوه‌ژاو و هه‌راو و ده‌نگه‌ده‌نگ و پیسی و پۆخڵییه‌ی له‌نده‌ن دوور ده‌که‌ونه‌وه‌. وا باویشه‌ ئه‌و سه‌رۆک حوکوومه‌ت و وه‌زیر و گزیرانه‌ی ئه‌م وڵاته‌، له‌ ده‌رێی له‌ندن جێگه‌یه‌کی تایبه‌تیان هه‌یه‌ و هه‌موو وێکڕا و له‌گه‌ڵ خێزان و منداڵیان ده‌چنه‌ وێنده‌رێ و پشووی کۆتایی حه‌فته‌ له‌وێ به‌سه‌ر ده‌به‌ن. ئه‌وجا هه‌ڵبژاردنی ئه‌و کاته‌ هه‌ڵه‌یه‌کی گه‌لێک گه‌وره‌یه‌.
5. هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و خه‌ڵکه‌ کورده‌ی به‌شداری ئه‌و خۆپێشاندان و رێپێوانانه‌ ده‌که‌ن، خه‌ڵکانێکی دڵسۆزن و بۆ هاوسۆزی له‌گه‌ڵ وڵات و خاک و گه‌له‌که‌ی خۆیاندا ئه‌و کاره‌ ده‌که‌ن، به‌ڵام زۆرجاران ئه‌و حیزبانه‌ی کوردستان، به‌ تایبه‌ت حیزبانی ده‌سه‌ڵات بۆ خۆیان و به‌ هاندانی ئه‌وان ئه‌و خه‌ڵکه‌ دێننه‌ سه‌ر جاده‌. خه‌ڵک، که‌ خۆپێشاندان ده‌که‌ن و تووڕه‌یی خۆیان به‌رانبه‌ر تورکیا و نه‌یارانی کوردستان ده‌رده‌بڕن، گه‌ره‌که‌ ئه‌وه‌ له‌بیر نه‌که‌ن، که‌ ده‌سه‌ڵاتداریه‌تی کوردستان بۆ خۆی به‌شێکه‌ له‌و کێشه‌یه‌ی، که‌ هه‌یه‌. ئه‌و ده‌سه‌ڵاتداریه‌تییه‌ به‌ خۆگرێدانی به‌ تورکیاوه‌، به‌وه‌ی هاوپشکی هه‌موو کۆمپانیا و بازرگانی و کڕین و فرۆشتنێکه‌ له‌گه‌ڵ تورکیادا و به‌وه‌ی کوردستانی کردووه‌ته‌ پاشکۆی تورکیا و بازاڕی تورکیا، ئه‌و بۆ خۆی خه‌ڵکی کوردستانی کردووه‌ته‌ ده‌مێکی گه‌وره‌ بۆ هه‌ڵلووشینی هه‌رچی خوراکی‌ کۆن و ژاراوی تورکیایه‌. له‌م کاته‌دا، که‌ تورکیا به‌ر ده‌رکه‌ی کوردی گرتووه‌ و خه‌ریکه‌ ملده‌نێته‌ ژوورێ، ته‌له‌ڤزیۆنه‌کانی کوردستان، هه‌روه‌ک جاران له‌ ڕێکلام و پرۆپاگه‌نده‌، بۆ خۆراک و کاڵا و کووتاڵ و که‌ره‌سه‌ی تورکی به‌رده‌وامن و خه‌ڵکیش له‌ کڕین و فرۆشتنی شتومه‌کی تورکی که‌مته‌رخه‌می ناکه‌ن. خه‌ڵک له‌ کوردستان به‌ هۆی سیاسه‌تی چه‌وتی ده‌سه‌ڵاتی کوردستانه‌وه‌ و به‌ هۆ و کاریگه‌ری سه‌رمایه‌دار و بۆرژوازی مشه‌خۆر و وه‌دووی قازانج و گیرفانپڕکردن که‌وتووی کورده‌وه‌،‌ وایان لێهاتووه‌ بێ تورکیا و شتی تورکی ناژین و پێیانوایه‌ گه‌لێک سه‌خته‌. خه‌ڵکی کورد ده‌شێ پێش هه‌ر شتێکی دیکه‌ دژی سه‌ران و ده‌سه‌ڵاتدارانی خۆی ڕاپه‌ڕێت و دژی بۆرژوازی و سه‌رمایه‌داری خۆی ببێته‌وه‌ و داخوازی دابڕانی ئابووری له‌گه‌ڵ تورکیادا و به‌کارنه‌بردنی خۆراک و کاڵا و که‌ره‌سه‌ و ئامێری تورکیا بکات. به‌ڵێ تورکیا هه‌ڕه‌شه‌یه‌ و مه‌ترسییه‌ بۆ سه‌ر کوردستان و نه‌یاری کوردستانه‌، لێ ده‌سه‌ڵاتداریه‌تی کوردستانیش، ئه‌نفال و کیمیابارانی لێ ده‌رچێت، له‌ تورکیا و عیراق و ئێران و سووریایان که‌متر به‌رانبه‌ر خه‌ڵکی وڵاته‌که‌ی خۆیان نه‌کردووه‌. جیاوازییه‌که‌ ته‌نیا له‌ یه‌ک شتدایه‌ ده‌سه‌ڵاتدارانی تورکیا، عیراق، سووریا و ئێران به‌ زمانانی تورکی، عه‌ره‌بی و فارسی کاره‌کانیان ئه‌نجام ده‌ده‌ن و ئه‌وانه‌ی کوردستان به‌ زمانی کوردی. 
بیرکردنه‌وه‌یه‌ک له‌و باره‌، که‌ من به‌ ئاسایی نازانم و به‌ به‌شێک له‌ ده‌رده‌ گه‌وره( بێبه‌رنامه‌یی و بێهه‌ڵسه‌نگاندن و بێخوێندنه‌وه‌ی ده‌وروبه‌ر)‌که‌ی ده‌زانم،  کارێکی خراپ نییه‌.

29-10-2007




          

Thursday 18 October 2007

ئه‌و کاته‌ی کورد ده‌توانێت به‌ تورکیا بڵێ نه‌ء

ئه‌و کاته‌ی کورد ده‌توانێت به‌ تورکیا بڵێ نه‌ء


ئه‌مجه‌د شاکه‌لی


ئه‌گه‌ر سه‌رکرده‌یه‌تیی یا که‌سانێک له‌ نێو سه‌رکرده‌یه‌تیی "پ. ک. ک"دا ، هه‌ندێ جار، جۆره‌ پێوه‌ند و گرێدراوییه‌کیان به‌  تورکیا و ده‌سگای سیخوڕی تورکیاوه‌ بووبێت و هه‌بێت، لێ له‌ ناوه‌ڕۆکدا "پ. ک. ک" بزاڤێکی شۆڕشگێڕ بووه‌ و ئێستایش هه‌روایه‌ و نوێنه‌رایه‌تی خواسته‌ ڕه‌واکانی گه‌لی کورد و باکووری کوردستانی کردووه و ده‌کات‌. پێشمه‌رگه‌ و خه‌ڵکانی خواره‌وه‌ی ئه‌و بزاڤه‌، خه‌ڵکانێکی گیانله‌سه‌رده‌ست و قاره‌مان بوونه‌ و هه‌ن. دیاره‌ ئه‌وه‌ی له‌مه‌ڕ "پ. ک. ک"ه‌وه‌ ده‌گوترێ، چ له‌ باره‌ی سه‌رکرده‌ و چ له‌ باره‌ی بنکرده‌وه‌، هه‌موو حیزبه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش ده‌گرێته‌وه. به‌ درێژایی مێژوو، هیچ سه‌رکرده‌یه‌تیی یا که‌سانێکی نێو سه‌رکه‌رده‌یه‌تیی، هه‌موو یه‌کێک له‌و حیزبانه‌ی کوردستان بێپێوه‌ند و بێوابه‌سته‌یی به‌ ڕێژیمه‌کانی ده‌وروبه‌ر و ته‌نانه‌ت دوورتریشه‌وه‌ نه‌بوونه‌.                                                             
"پ. ک. ک"یش وه‌ک حیزبه‌کانی دیکه‌ی باشوور و رۆژهه‌ڵاتی کوردستان، جه‌نگی چه‌کداری له‌ کوردستانه‌وه‌ ده‌ستپێکرد. بۆ ساڵانی 1980کان، که‌ ئه‌وده‌می ئه‌وان ده‌ستیان دایه‌ چه‌ک ، وه‌ک ‌ ساڵانی 1960 و 1970کان ئه‌و کاره‌ هه‌رنه‌یسه و ‌له‌ جێی خۆیدا بوو، به‌ڵام ئیدی دواتر ئه‌و کاره‌ له‌ کوردستاندا بێجگه‌ له‌ ماڵوێرانی بۆ گه‌لی کوردستان، هیچ ئه‌نجامێکی دیکه‌ی نه‌بوو. من نه‌ک هه‌ر ئێستا به‌ڵکه‌ زۆر له‌مێژه‌ بڕوام وابووه‌، که‌ شێوازی خه‌باتی "پ. ک. ک"‌ و ئه‌و جۆره‌ جه‌نگه‌ چه‌کدارییه‌ی ئه‌نجامی ده‌دا، به‌ تایبه‌ت له‌ ده‌سپێکی ساڵانی 1990ه‌کانه‌وه‌، شێوازێکی چه‌وت و ناڕاسته‌. ئه‌وان ئه‌وده‌می و ئێستایش ده‌بوو ئه‌و جه‌نگه‌ چه‌کدارییه‌یان بگوێزنه‌وه‌ بۆ نێو تورکیا و له‌ کوردستانی دوورخه‌نه‌وه‌. به‌و کاره‌ به‌ ژماره‌یه‌کی گه‌لێک که‌متر و به‌ شێوازێکی زۆر نهێنی و به‌  که‌مترین قوربانی، ده‌توانرا و ده‌توانرێ، به‌هێزترین گورز له‌ ده‌سه‌ڵاتی تورکیا بوه‌شێندرێت و کوردستانیش له‌ سووتاندن، وێرانکردن و چۆڵکردن بپارێزرێت.                                                                                                                    
ئه‌گه‌ر "پ. ک. ک" شێوازی خه‌باتیان گۆڕیبا، ئێستا ئه‌م کێشه‌یه‌ی، که‌ له‌ باشووری کوردستاندا هاتووه‌ته‌ گۆڕێ، نه‌ده‌هاته‌ گۆڕێ و چ به‌ڵگه‌یه‌ک، به‌ لای که‌مه‌وه‌ بۆ ڕاوه‌دوونانی "پ. ک. ک"، به‌ ده‌ست تورکیا و خه‌ڵکی دیکه‌وه‌ نه‌ده‌بوو بۆ هێرشکردنه‌ سه‌ر باشووری کوردستان و له‌ کۆتایی 1990کانیشدا تووشی ئه‌و قه‌یران و وه‌ده‌رنان و کێشه‌یه‌ی سووریا و  بیقاع و گرتنه‌ی ئوێجالان نه‌ده‌بوون.                                                                                                                 
سه‌رانی هه‌ردوو زلحیزبی ده‌سه‌ڵاتداری کوردستان(پارتیی) و (یه‌کیه‌تیی)، که‌ به‌ شێوه‌یه‌کی نادیموکراتی و خێڵه‌کییانه‌ و دوور له‌ هه‌موو بنه‌ماکانی ده‌سه‌ڵات و فه‌رمانڕه‌واییه‌کی هاوچه‌رخ، شازده‌ ساڵێکه‌، ده‌سه‌ڵاتداری له‌تێکی باشووری کوردستانن، هه‌ر له‌ 1991ه‌وه‌، که‌ ده‌سه‌ڵاتیان گرته‌ ده‌ست، چه‌ندین جار بۆ خۆیان که‌واسووری به‌ر له‌شکر بوون و ڕۆڵی "سواره‌ی حه‌میدییه‌" یان، له‌ خزمه‌ت تورکیا و له‌شکری تورکدا بینیوه‌. په‌رله‌مانی کوردستانی ئه‌و دوو حیزبه‌، یه‌که‌م بڕیاریکی ده‌ریکرد، هێرشکردنه‌ سه‌ر "پ. ک. ک" بوو. ساڵانی 1980کان ده‌ستی چه‌کدارانی یه‌کیه‌تیی نیشتمانی کوردستان چووه‌ خوێنی پێشمه‌رگه‌ی"پ. ک. ک" و ساڵانی 1990ه‌کانیش هه‌ردوو یه‌کیه‌تیی و پارتیی به‌ جووته‌ په‌لاماری"پ. ک. ک"یان دا و له‌شکری تورکیایش ده‌یان جاران، به‌ ته‌واوی زانیاری و کۆمه‌ک و ڕێنیشانده‌ریی هه‌ردوو زلحیزبی باشووری کوردستان، سنووریان به‌زاند و بۆ ڕاوه‌ "پ. ک. ک"هاتنه‌ نێو باشووری کوردستانه‌وه‌.                                                                                
ده‌سه‌ڵاتدارانی کوردستان(سه‌رانی پارتیی و یه‌کیه‌تیی)، له‌ 1991ه‌وه‌، ده‌روازه‌ی باشووری کوردستانیان بۆ تورکیا خستووه‌ته‌ سه‌ر پشت و ده‌ستی تورکیایان به‌ ته‌واوی له‌ نێو کوردستاندا ئاوه‌ڵا کردووه‌. سه‌رده‌مانێک له‌شکری تورک، بێجگه‌ له‌ به‌زاندنی سنوور و وه‌ژوورکه‌وتن، ڕۆڵی ناوبژیوان و له‌یه‌کجوێکه‌ره‌وه‌ی نێوان هه‌ردوو زلحیزبی به‌شه‌ڕهاتووی باشووری کوردستان(پارتیی و یه‌کیه‌تیی) ی ده‌دیت و چه‌ندین پێگه‌ی سه‌ربازییان له‌ باشووری کوردستان هه‌بوو و ئیستاش هه‌ن. بێجگه‌ له‌وه‌ش، وڵاته‌که‌یان به‌ ئابووری تورکیاوه‌ گرێداوه‌ و ته‌واوی باشووری کوردستانیان کردووه‌ته‌ بازاڕێکی تورکیا. دیاره‌ نه‌ک بازاڕێکی باش، به‌ڵکه‌ بازاڕێک، که‌  هه‌رچی شڕه‌ و کاڵای خراپ و کۆن و بێکه‌ڵک و کاتبه‌سه‌رچووی تورکیایه‌ تێیدا په‌خش ده‌کرێت و ده‌فرۆشرێت. ده‌رمانی ئێکسپایه‌ر و سه‌وزه‌ و میوه‌ی پڕ نه‌خۆشی و ئاوی حه‌یات و ماستی بۆگه‌ن و ئاردی نه‌زۆکی چێکه‌ر و ‌ڕۆنی شێرپه‌نجه‌ سازکه‌ر و فیلمی سێکسی و هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی، که‌ ده‌یان نه‌خۆشی ساز ده‌که‌ن، له‌ تورکیاوه‌ و به‌ به‌رچاوی ده‌سه‌ڵاتدارانی کوردستانه‌وه‌ ده‌هێرێنه‌ نێو  کوردستانه‌وه‌ و خه‌ڵکیان پێ نه‌خۆش و ده‌رده‌دار ده‌کرێت. پتر له‌ چوارسه‌د کۆمپانیای تورکیایی ئه‌مڕۆ له‌ باشووری کوردستاندا به‌ نێوی "کار"ه‌وه‌ هه‌ن و چالاکی خۆیان ئه‌نجام ده‌ده‌ن. سه‌رانی کورد به‌ خه‌نده‌ و گه‌شکه‌ و که‌یفخۆشییه‌وه‌ پێشوازی له‌ هه‌موو شتێکی تورکیا ده‌که‌ن، ته‌نیا له‌پێناوی  پاراستنی به‌رژه‌وه‌نده‌ ئابوورییه‌کانی نێوان خۆیان و تورکیا و پاراستنی گرێ و پێوه‌نده‌ نهێنییه‌کانی خۆیان به‌ تورکیاوه‌. به‌ نێوی بازرگانی و کاری کۆمپانیا و سه‌دان بیانوو و رێگه‌ی دیکه‌وه‌، هه‌زاران میتی تورکی به‌ نێو کوردستاندا ته‌راتێن ده‌که‌ن. پرۆسێسی تورکاندن له‌ باشووری کوردستاندا پیاده‌ ده‌کرێت، هه‌ر له‌ جلوبه‌رگ و خۆراک و ناو و مووزیک و گۆرانی و خوێندن و خانوو و نێوماڵه‌وه‌ تا    ده‌گاته‌ جۆری بیرکردنه‌وه‌ و بواره‌کانی دیکه‌ی  فه‌رهه‌نگه‌وه‌ .                                                      
ئه‌وه‌ی ئه‌وڕۆ تورکیا به‌ ته‌مایه‌تی به‌رانبه‌ر باشووری کوردستانی بیکات، هه‌ر له‌ 1991ه‌وه‌ ده‌ستی پێکردووه‌ و سه‌رانی کورد بۆ خۆیان به‌ مله‌کچکردن و گرێدانی باشووری کوردستان له‌ ڕووی ئابووری، سیاسی و فه‌رهه‌نگییه‌وه‌ به‌ تورکیاوه‌، ڕێگه‌یان بۆ خۆش کردووه‌ و بۆ خۆیان بوون به‌ چاوساغی تورکیا.                                                                                                                    
باشووری کوردستان، که‌ ئاوی خواردنه‌وه‌ و ماست و ته‌ماته‌ و بیبه‌ر و ده‌رمان و هه‌رچی شتی دیکه‌یه‌ له‌ تورکیاوه‌ بهێنێت، چۆن ده‌توانێت به‌ تورکیا بڵێت نه‌ء!                                                      
سه‌ر‌انی باشووری کوردستان:
- له‌ کاتی موناقه‌شه‌ی پێوه‌ندی خۆیان و تورکیا، که‌ به‌ شانازییه‌وه‌ ئاوی (حه‌یات)ی تورکی له‌سه‌ر   مێزه‌کانیان داده‌نێن و نۆشی ده‌که‌ن، چۆن ده‌توانن به‌ تورکیا بڵێن نه‌ء!                                    
- که‌ بۆ خۆیان به‌ره‌ی تورکمانی، که‌ بێجگه‌ له‌ سیخوڕانی تورکیا، هیچی دیکه‌ نین و شانده‌کانی تورکیایان به‌ سه‌ر که‌رکووک و خه‌ڵکی کوردستانه‌وه‌ کرده‌ که‌ڵه‌گا، چۆن ده‌توانن به‌ تورکیا بڵێن نه‌ء!
- که‌ که‌رکووکیان کرده‌ قوربانی پێوه‌نده‌ دزێوه‌کانی خۆیان و تورکیا، چۆن ده‌توانن به‌ تورکیا بڵێن نه‌ء!                                                                                                                       
- که‌ نه‌یاتوانیوه‌ خه‌باتی گه‌لی کورد یه‌کخه‌ن و جه‌نگی دژی تورکیا بگوێزنه‌وه‌ نێو تورکیا و له‌ کوردستانی دوورخه‌نه‌وه‌، چۆن ده‌توانن به‌ تورکیا بڵێن نه‌ء!                                                  
- که‌ زه‌وی کۆیه‌ی کوردستان به‌ سه‌ر ئه‌ندامانی به‌ره‌ی تورکمانیدا ببه‌شنه‌وه‌ و سه‌نعان قه‌سساب وه‌ک ده‌سته‌گوڵ ببه‌نه‌وه‌ که‌رکووک، چۆن ده‌توانن به‌ تورکیا بڵێن نه‌ء!                                       
- که‌ چاوه‌خوار و منه‌تباری تورکیا بن، چۆن ده‌توانن پێی بڵێن نه‌ء!                                     
31ی ئابی 1996، که‌ چه‌ند تانکێکی به‌عس هاتنه‌ نێو هه‌ولێره‌وه‌، حوکوومه‌ته‌که‌ی یه‌کیه‌تیی نیشتمانیی کوردستان و ته‌واوی سه‌رکرده‌ و بنکرده‌ و چه‌کدار و خه‌ڵکانی ئه‌و حیزبه‌،‌ نه‌ک هه‌ر هه‌ولێر، سلێمانیشیان، به‌ بێ ته‌قاندنی یه‌ک فیشه‌ک، جێهێشت و له‌ ئێران خۆیان گرته‌وه‌. ئه‌وده‌می خه‌ڵکانی سه‌ر به‌و حیزبانه ‌(یه‌کیه‌تیی و پارتیی) وه‌ک ئێستاش نه‌یاندابووه‌ پانی و وه‌ک ئێستا تێر و ته‌سه‌ل و ته‌مه‌ڵ و گووپخڕ و ورگن و ته‌نگه‌زل و ته‌وه‌زه‌لیش نه‌بوون و وه‌ک ئێستا گیرفانپڕ و ده‌وڵه‌مه‌ند و خاوه‌ن زه‌وی و خانوو و کۆشک و ته‌لار و کێڵگه‌ و سه‌دان کۆمپانیا و گه‌نده‌ڵ نه‌بوون، ئێستا هه‌رگیز له‌و ده‌مه ئازاتر و بوێرتر و به‌ بڕواتریش نین، ئه‌وجا چۆن ده‌توانن به‌رگری له‌ خۆیان و دژی تورکیا بکه‌ن!                                                                                                    
پێرێ له‌ ڕادیۆی بی. بی. سی "BBC" ئینگلیزی زمانه‌وه‌،‌ که‌سێک به‌ نێوی گوته‌بێژی حوکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان‌، به عه‌ره‌بی(نه‌ک به‌ کوردی یا ئینگلیزی)، ده‌یگوت: ئه‌گه‌ر تورکیا هێرش بکات، ئێمه‌ پاسه‌وانی سنوور(پێشمه‌رگه‌) مان هه‌یه‌ و هێزمان هه‌یه‌ و ده‌توانین به‌رگری بکه‌ین. ڕه‌نگه‌ که‌سێکی فیللیپینی یا مه‌ده‌غه‌شقه‌ری بڕوا به‌ قسه‌ی ئه‌و گوته‌بێژه‌ی حوکوومه‌تی کوردستانه‌ بکات، به‌ڵام ئه‌و کورده‌ی باوه‌ڕ به‌ وه‌ها قسه‌یه‌ک بکات گه‌لێک گه‌وجه‌ و  قسه‌یه‌کی ئه‌وتۆیی ته‌نێ خۆڵ له‌چاوکردنی خه‌ڵکه‌ و هیچی دی.  ئه‌گه‌ر ڕاسته و حوکوومه‌تی هه‌رێم‌ "به‌رگری"‌ پێ ده‌کرێت، ئه‌دی بۆ وا ماوه‌ی چه‌ند مانگه‌، هه‌م ئێران و هه‌م تورکیا، به‌رده‌وام و بێ ڕاوه‌ستان بۆمبارانی ده‌ڤه‌ره‌ سنوورییه‌کانی کوردستان ده‌که‌ن و که‌سیش هیچ ناڵێت! ئه‌دی ئه‌و پاسه‌وانی سنوورانه‌ی حوکوومه‌ته‌که‌ی ئه‌و هاوڕێیه‌ گوته‌بێژه‌‌ له‌ کوێن و چ ده‌که‌ن! مه‌گه‌ر ته‌نیا دوای قڕقێنه‌ی پاش خواردنی برنج و خواردنه‌وه‌ی زه‌مزه‌م و کۆکاکۆلا و ئاوی حه‌یات و شه‌ربه‌تی ئاڵتوونسای ئێرانی و تورکی، ئه‌وجا منجه‌منج و بۆڵه‌یه‌کی بێتام وه‌ده‌‌رێنن، ئه‌ویش بۆ بازاڕی ناوخۆ!
ده‌گێڕنه‌وه،‌ که‌ کابرایه‌کی کوردی جگه‌ره‌کێش، ڕۆژێک چه‌ند لاوێک هه‌روا بۆ شۆخی کیسه‌ی تووتنه‌که‌ی لێ ده‌شێرنه‌وه‌. کابرا که‌ وه‌ئاگا دێت و پێی ده‌زانێت، ده‌یکاته‌ گاڵه‌ و هه‌را و قاڵه‌قاڵ و جنێوی دنیا ده‌دات. له‌ گۆڕی باوک و  له‌ کوزی دایکی ئه‌وه‌ ده‌بات، که‌ کیسه‌ تووتنه‌که‌ی دزیوه‌ و هه‌ڕه‌شه‌ ده‌کات، که‌ ده‌کوژێ و ده‌بڕێ و وا و وا  ده‌کات. پاش تۆزێک کیسه‌ تووتنه‌که‌ی ده‌ده‌نه‌وه‌‌ و لێی ده‌پرسن، تۆ ئه‌و هه‌موو هه‌ڕه‌شه‌ و گوڕه‌شه‌یه‌ت کرد، به‌ڕاست ئه‌گه‌ر کیسه‌که‌ت وه‌رنه‌ر‌گتایه‌وه‌ چت ده‌کرد؟ ئه‌ویش ده‌ڵی: وه‌ڵڵا چم ده‌کرد، بڕێکم له‌ پشتوێنه‌که‌م داده‌د‌ڕی و ده‌مکرده‌ کیسه‌ تووتنێک[1].                                        
تورکیا له‌شکرێکی به‌هێز و پڕچه‌ک و کارامه‌ و تێر و دڕی هه‌یه‌ و ئه‌ندامی "ناتۆ Nato" یه‌ و نوێترین چه‌ک و ته‌کنیکی ئه‌وروپای له‌به‌رده‌ستدایه‌ و شاره‌زاییه‌کی ته‌واوی له‌ جه‌نگ و داگیرکردندا هه‌یه‌. مێژووی له‌شکر و جه‌نگگێڕی تورک، هه‌ر له‌ دوای هه‌زاره‌ی یه‌که‌مه‌وه، میژووی داگیرکردن و په‌لامار و هێرش و وێرانکردن و کوشتار بووه‌ و له‌ سه‌رده‌می عوسمانییانی باپیرانیانیش، به‌شێکی زۆری ڕۆژهه‌ڵاتی ئیسلامی و به‌شێکی ئه‌وروپایشیان خستووه‌ته‌ ژێر ده‌ستی خۆیانه‌وه‌ و له‌ میژووی نوێیشدا، ‌هه‌ر له‌ جه‌نگی قوبره‌سه‌وه‌ تا ده‌گاته‌ کوردستان و ئه‌فغانستان و بۆزنیا و کۆسۆڤۆ و لوبنان به‌ش و لایه‌نێکی هاوکێشه‌کان بوون و هه‌ن. له‌ پیره‌کانی خۆمانم بیستووه‌، که‌ سه‌ربازی تورک له‌ کاتی جه‌نگی یه‌که‌می جیهانیدا، کاتێک له‌ عیراق و کوردستان ده‌کشانه‌وه‌، له‌ سه‌نگه‌ردا دا‌ده‌مه‌زران و ئه‌ژنۆی خۆیانیان ده‌به‌سته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ڵنه‌یه‌ن و ده‌جه‌نگان تا ده‌کوژران.
کورد، تاکه‌ یه‌ک ده‌وڵه‌تی ئه‌م جیهانه‌ی له‌گه‌ڵ نییه‌. هاوسێیه‌کانی باشووری کوردستان، ئێران و سووریا، هه‌رگیز له‌گه‌ڵ کورد نین و ئه‌وانیش وه‌ک تورکیا حه‌ز ده‌که‌ن ئه‌و کارگێڕییه‌ کوردییه‌ له‌ بنه‌وه‌ هه‌ڵوه‌شێته‌وه‌. عیراق به‌و ڕه‌وشه‌ی ئێستایشیه‌وه‌، له‌گه‌ڵ کورد نییه‌ و له‌ بنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ تورکیادا ڕێک و کۆکه‌. ئه‌مه‌ریکا و ئینگلستان و وڵاتانی دیکه‌ی ئه‌وروپایش، تورکیا ناگۆڕنه‌وه‌ به‌ کوردستان. هیچ وڵاتێکی عه‌ره‌بی نییه‌ چاوی به‌و کارگێڕییه‌ کوردییه‌دا هه‌ڵبێت و هه‌موو چاوه‌ڕێن و هه‌وڵده‌ده‌ن ڕۆژێک زووتر له‌بار بچێت. کورد به‌ دۆستایه‌تی ئه‌مه‌ریکا و ئه‌وروپا و ئه‌م و ئه‌و خۆی هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنێت. ئه‌مه‌ریکا و ئه‌وروپا دۆستی تورکیان و هه‌رگیز پشتی تورکیا بۆ کورد ناده‌ن به‌ زه‌ویدا. ئه‌وان له‌گه‌ڵ کورددا درۆ ده‌که‌ن.
هاوتایه‌کی "پ. ‌ک. ‌ک"‌، که‌ پڕچه‌کتره‌ و له‌شکرێکی ته‌واوه‌ و ڕێکخستنێکی گه‌وره‌ و ڕێکوپێکیشی هه‌یه‌ و له‌ نێو عیراقیشدایه‌ و دژایه‌تی ده‌وڵه‌تێکی هاوسێی عیراقیش ده‌کات و  ئه‌گه‌ر "پ. ‌ک. ‌ک"‌ داوای دیموکراتی بۆ تورکیا و ته‌نێ هه‌ندێ مافی سه‌ره‌تایی و مرۆڤیی بۆ گه‌لی باکووری کوردستان ده‌کات، ئه‌وا ئه‌و ڕێکخراوه‌ داوای ڕووخاندن و لاکه‌وتنی ڕێژیمه‌ نه‌یاره‌که‌ی ده‌کات و گه‌ره‌کیه‌تی بۆ خۆی ده‌سه‌ڵات له‌ وڵاته‌که‌ی خۆیدا بگرێته‌ ده‌ست. ئه‌و ڕێکخراوه‌ ڕێکخراوی موجاهیدینی خه‌لق(مجاهدین خلق)ی ئێرانه‌، که‌ دژی ئێرانێکه‌، ئه‌مه‌ریکایش دژیه‌تی. ئێرانیش، وه‌ک تورکیا هاوسنووری عیراقه‌. موجاهیدنی خه‌لق، هه‌ر له‌ سه‌رده‌می به‌عسه‌وه و به‌ چه‌کی به‌عس و ڕۆژاوا‌، به‌ هه‌موو جۆرێک په‌لاماری ئێرانی ده‌دا و نه‌یاریکی سه‌رسه‌ختی کۆماری ئیسلامی بوو. ئێستا ئه‌مه‌ریکا چاوی له‌ موجاهیدین خه‌واندووه‌ و له‌ عیراقیشدا باس له‌ وه‌ده‌رنانی موجاهیدین نییه‌ و ئێرانیش له‌ترسی ئه‌مه‌ریکا، که‌ ڕێگه‌ی پێ نادات په‌لاماری موجاهیدینی خه‌لق بدات، ده‌ستی به‌سراوه‌ته‌وه‌ و ناتوانێت هه‌ڵکوتێته‌ سه‌ر موجاهیدین، که‌چی تورکیا به‌به‌رچاوی ئه‌مه‌ریکاوه‌، که‌ کورد زۆر بانگاشه‌ به‌ دۆستایه‌تییه‌وه‌ی ده‌کات، ئه‌م به‌زمه‌ به‌ کورد ده‌کات و ته‌واوی ئه‌و که‌مه‌ئارامییه‌ی له‌ کوردستاندا له‌چاو به‌شه‌کانی دیکه‌ی عیراقدا هه‌یه‌، ده‌خاته‌ مه‌ترسییه‌وه‌ و ئه‌گه‌ری ده‌ستێوه‌ردانی وڵاتانی دیکه‌یش ساز ده‌کات، ئه‌وجا ئه‌مه‌ریکا ئه‌گه‌ر له‌ژێر لێوه‌وه‌ ورته‌یه‌کی لێوه‌ بێت و به‌ ده‌م به‌ تورکیا بڵێ لاکه‌وه‌ و مه‌یه"جنێوی پێ بدا"‌، ئه‌وا به‌ "چاو پێی ده‌ڵێ وه‌ره‌". ئه‌مه‌ریکا به‌ داهێنانی"ڕاوه‌ ته‌رۆریزم" له‌ هه‌رکوێیه‌کی جیهان، ڕێگه‌ی بۆ هه‌رچی وڵاتێکه‌، که‌ سه‌ر به‌ ئه‌مه‌ریکا و ڕۆژاوا بێت، کرده‌وه‌، تا بتوانێت په‌لاماری خه‌ڵکی ته‌نانه‌ت ئازادیخوازیش به‌ نێوی ڕاوه‌ته‌رۆره‌وه‌ بدات. تورکیا، چاو له‌ ئه‌مه‌ریکا ده‌کات و شوێنپێی ئه‌مه‌ریکا هه‌ڵده‌گرێت.   ‌
مه‌به‌ست و ئامانجی تورکیا له‌ هاتنه‌نێو باشووری کوردستان، ئه‌گه‌ر 10%ی بۆ له‌نێوبردنی چه‌کدارانی "پ. ک. ک" بێت، ئه‌وا 90%ی بۆ له‌نێوبردنی ئه‌و نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆییه‌ی باشووری کوردستانه و بۆ سڕینه‌وه‌ی کێشه‌ی که‌رکووکه‌ و بۆ بزواندنی هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی تورکمانه‌ و بۆ داگیرکردنی باشووری کوردستانه‌. ئه‌گه‌ر گوشاری ده‌ره‌کی و هه‌ندێک ده‌نگه‌ده‌نگ به‌وه‌ی، که‌ تورکیا کارێکی ناقانوونی ده‌کات، به‌ چوونه‌ نێو باشووری کوردستانه‌وه‌، بڕێک تورکیا بسڵه‌مێنێته‌وه‌ و له‌وێش نه‌مێنێته‌وه‌، ئه‌وا چه‌ندی پێی بکرێت، به‌ که‌مترین کات، بێجگه‌ له‌وه‌ی چه‌کداری"پ. ک. ک"یه‌، ته‌نانه‌ت خێزان و ژن و زارۆکانیان له‌ مه‌خموور هه‌موو پێوه‌ ده‌دات و ده‌ستێکیان پێدا ده‌ماڵێت. ئه‌وجا ته‌واوی ئه‌وانه‌یش پێوه‌ندێکیان به‌ "پ. ک. ک"ه‌وه‌ هه‌یه‌، وه‌ک پ‌ژاک و پارتی چاره‌سه‌ر و ته‌نانه‌ت تاکه‌ که‌سانیش، ئه‌وانه‌یش به‌سه‌ر ده‌کاته‌وه. دیاره ئه‌و جۆره‌ خه‌ڵکانه‌یش له‌ هه‌موو قوژبنێکی کوردستان، هه‌ر له‌ مه‌نده‌لی و خانه‌قین و که‌لاره‌وه‌ تا ده‌گاته‌ زاخۆ، هه‌ن. دواتریش چه‌ندی بتوانێت زیان به‌و کارگێڕییه‌ی باشوور ده‌گه‌یه‌نێت، ئیدی به‌ هه‌موو شێوازێک، له‌ بڕینی ڕێگه‌ و هاتوچۆوه‌ تا ده‌گاته‌ لێدانی ئه‌و شوێنانه‌ی به‌ لای کورد خۆیه‌وه‌ گرنگه‌. هه‌ر به‌ چوونه‌ نێو کوردستانه‌‌وه‌ تورکیا ده‌توانێت کۆنترۆڵی ڕێگاوبان و هاتوچۆ و ته‌واوی شوێنه‌ گرنگه‌کانی کوردستان بکات. تورکیا به‌ هۆی ئه‌و له‌شکره‌ "میت"ه‌وه‌، که‌ به‌ ناوی کۆمپانیا، ده‌یان ساڵه‌ هه‌رچی ئابووری کوردستانه‌ به‌ ده‌ستیانه‌وه‌یه‌‌ و نه‌خشه‌ی ته‌واوی پرد و ڕێگه‌ و ته‌لارخانه‌ و فڕۆکه‌خانه‌ و هوتێل و هه‌رچی شتی دیکه‌ی کوردستانه‌ له‌ باخه‌ڵیاندایه‌ و به‌ هۆی هه‌زاران کوردی سیخوڕ و بۆ چنگێ پاره‌ خۆفرۆش و هه‌زاران خه‌ڵکی سه‌ر به‌ به‌ره‌ی تورکمانی و خه‌ڵکانی دیکه‌ی تۆرانیشه‌وه‌، هه‌رچی زانیاری ورد و درشته‌ له‌ باره‌ی کوردستانه‌وه‌ هه‌یانه‌ و ده‌یزانن. هه‌ربۆیه‌ زیانگه‌یاندن به‌ کوردستان بۆ له‌شکری تورک، کارێکی فره‌ سه‌خت نییه‌. تورکیا ده‌توانێت زۆر به‌ ئاسانی ئاساییش و باری ئابووری و سیاسی باشووری کوردستان بشێوێنێت، چونکه‌ بێجگه‌ له‌و له‌شکره‌ ئاشکرایه‌ی، که‌ ده‌ینێرێته‌ کوردستان، له‌شکرێکی دیکه‌ی نهێنی و خه‌وتوویشی له‌وێ هه‌یه‌.
هه‌ر پێش چه‌ند ساڵێک، که‌ تورکیا هه‌ڕه‌شه‌ی هێرشکردنه‌سه‌ر و چوونه‌ناوه‌وه‌ی سووریای کرد ئه‌گه‌ر، عه‌بدوڵڵا ئوێجالان وه‌ده‌رنه‌نێت، حافز ئه‌لئه‌‌سه‌د(حافظ الأسد)‌ی سه‌رۆککۆماری سووریای هێنایه‌ سه‌رچۆک و ناچاری کرد به‌وه‌ی‌، که‌ ئوێجه‌لان به‌ زووترین کات، سواری فڕۆکه‌یه‌ک بکات و بینێرێ بۆ نایرۆبی. جه‌لال تاڵه‌بانی، سه‌رۆککۆماری ده‌ڤه‌ری که‌سک له‌ به‌غدا، ئه‌گه‌ر ده‌ستی به‌ سه‌ر قه‌ندیل و چیاکانی کوردستان و "پ. ‌ک. ک"‌دا ڕۆیشتبا، زۆر له‌مێژ بوو، نه‌ک هه‌ر چه‌کدار و هه‌وادار و ژن و زارۆکی په‌که‌که‌ییان‌، به‌ڵکه‌ ته‌نانه‌ت سه‌گ و کتک و مریشکانیشیانی ڕاده‌ستی تورکیا ده‌کرد و وه‌ده‌ری ده‌نان.
هه‌رچه‌نده‌ "به‌ناو" باشووری کوردستان یه‌ک حوکوومه‌تی تێدایه‌ و پارتیی و یه‌کیه‌تیی پێکهاتنی درێژخایه‌نیان مۆر کردووه‌، به‌ڵام به‌ هاتنی له‌شکری تورک بۆ کوردستان، ده‌ڤه‌ری بنده‌ستی پارتیی و ده‌سه‌ڵاتی پارتیی و هه‌ولێر وه‌ک پێته‌خت، پاش په‌که‌که‌، ئامانجی سه‌ره‌کیی تورکیان. تاڵه‌بانی، چ وه‌ک سه‌رۆکی ده‌ڤه‌ری سه‌وزی به‌غدا و چ وه‌ک ڕێبه‌ری یه‌کیه‌تیی نیشتمانیی کوردستان و چ وه‌ک فه‌رمانڕه‌وای سلێمانییش، چ گرفتێکی نییه‌ و تا ڕاده‌یه‌کی زۆر له‌و هێرشه‌ بێخه‌مه‌، چونکه‌ هه‌م ڕاسته‌وخۆ بۆ سه‌ر ئه‌و و حیزب و ده‌ڤه‌ره‌که‌ی ئه‌و(سلێمانی و ده‌ڤه‌ری که‌سکی به‌غدا) نییه‌ و هه‌م قه‌ندیل و "پ. ک. ک"ییانیش له‌ قه‌ڵه‌مڕه‌وییه‌که‌ی ئه‌ودا نین و  هه‌م ئه‌و و حیزبه‌که‌ی ئه‌ویش، پێوه‌ندیکی توندوتۆڵ و زۆر به‌هێزیان له‌گه‌ڵ تورکیادا هه‌یه‌ و تاڵه‌بانی بۆ خۆیشی هه‌میشه‌ سه‌رسامبوونی خۆی به‌ تورکیا و سیاسه‌تی تورکیا و "دیموکراسی" تورکیا و سه‌رانی تورکیا، ده‌ربڕیوه.‌ 
کورد کاتێک ده‌توانێت دژی تورکیا ڕاوه‌ستێت و به‌رگری له‌ خۆی بکات، که‌ کۆیله‌ و گرێدراوی تورکیا نه‌بێت. ئه‌و کاته‌ی کورد پێستی گونی خۆی خوارد و منه‌تی تورکیای هه‌ڵنه‌گرت، ئه‌وده‌می ده‌توانێت به‌رانبه‌ر تورکیا بکۆکێت. هه‌ر کاتێک کورد توانی هه‌رچی کاڵا و شتومه‌ک و کۆمپانیا و خۆراک و گرێبه‌ست و ده‌یان به‌زمی دیکه‌یه‌ له‌گه‌ڵ تورکیادا بداته‌ دواوه‌ و بگێڕێته‌‌وه‌ و کاری پێ نه‌کات، ئه‌وده‌می به‌ ئاسانی ده‌توانێت به‌رانبه‌ر تورکیا بخوێنێت و پێی بڵێ نه‌ء. که‌ی هه‌موو شووشه‌ ئاوه‌ "حه‌یات"ه‌کانی تورکیایان ڕۆ کرد و ده‌رمانه ئێکسپایه‌ره‌کانی تورکیایان سووتاند و ڕێکلامی ئاڵتوونسا و سه‌دان ڕێکلامی مۆبێله‌ و جل و ڕیستۆرانگ و ڕۆن و هه‌زاران شتی دیکه‌ی تورکیایان له‌ ته‌له‌ڤزیۆنه‌کانیانه‌وه‌ ڕاگرت و کۆمپانیاکانی تورکیایان وه‌ده‌رنا و سه‌وزه‌ و میوه‌ و خۆراک و خواردنه‌وه‌ی تورکیایان نه‌خوارد و نه‌خوارده‌وه‌ و خوێندنگه‌کانی تورکیایان له‌ باشووری کوردستان داخست و هه‌رچی ناوی تورکییه‌ له‌ سه‌ر کۆمپانیا و فرۆشگه‌ و بازاڕ و شوێنه‌کانی دیکه‌ لابرد و  هاتووچۆی تورکیایان نه‌کرد و پێی تورکیایان له‌ که‌رکووک بڕی و مه‌راییان بۆ تورکیا نه‌کرد و کاڵای تورکیایان نه‌فرۆشت و نه‌کڕی و باره‌گای حیزبه‌کانی سه‌ر به‌ تورکیایان داخست و هه‌ڕه‌شه‌یان له‌ تورکیا و به‌رژه‌وه‌نده‌کانی تورکیا، له‌ ناو خاکی تورکیا و  له‌ ده‌رێی تورکیا کرد و گڕیان به‌ردایه‌ تورکیا له‌ نێو ماڵی خۆیاندا و هه‌موو کوردیان یه‌کخست بۆ دژایه‌تی تورکیا و هه‌موو کوردیان له‌ په‌رله‌مان و ده‌سگاکانی تورکیا کێشایه‌وه‌، ئه‌وده‌می کورد ده‌توانێت به‌رانبه‌ر تورکیا ڕاوه‌ستێت و به‌رگری له‌ خۆی بکات. ئه‌وده‌می ده‌توانێت به‌ تورکیا بڵێ نه‌ء و ئه‌وده‌می بۆ خۆیشی به‌ ته‌نیا و بێ کۆمه‌کی هیچ که‌سێکی دیکه‌، ده‌توانێت داکۆکی له‌ خۆی و خاکی خۆی بکات و دژی نه‌یارانی بجه‌نگێت.                                                                                                               ‌
                                 18-10-2007‌



[1] به‌ ده‌سکارییه‌وه‌ له‌ (ڕشته‌ی مراوری)یه‌که‌ی مامۆستا(عه‌لائه‌ددین سه‌جادی)یه‌وه، که‌ له‌به‌رده‌ستمدا نییه. ‌